HU TSHI thoma Nndwa ya Shango ya U Thoma nga 1914 vhathu vhanzhi vho ṱhogomela uri vhagudi vha Bivhili vha nga si dzhenelele kha zwa dzinndwa. (Yes. 2:2-4; Yoh. 18:36; Vhaef. 6:12) Vhashumeli vha Mudzimu ngei Britain vho kwamea hani?

Mulayo wa Maswole wo vhewaho ngei Britain nga 1916 wo kombetshedza vhanna vha songo vhingaho vha re na miṅwaha ya 18 u swika kha 40 uri vha dzhenele vhuswole. Wonoyo mulayo wo vha u tshi tendela vhe vha vha vha sa dzheneli kha zwa dzinndwa nga nṱhani ha “vhurereli kana lutendo lwavho” lwa vhukuma uri vha si ye nndwani. Muvhuso wo thoma khothe yo khetheaho u itela u ḓivha vhane vha fanela u tendelwa uri vha si ye nndwani nahone nga zwiitisi zwifhio.

Nga tshifhinga tshiṱuku, vhaṅwe Vhagudi vha Bivhili vha 40 vho valelwa kha dzhele ya maswole nahone vha malo vho iswa nndwani ngei Fura. Nga u ṱavhanya vhahashu vha ngei Britain vho ṅwalela Minisita Muhulwane Herbert Asquith vhurifhi ha u lwisana na u valelwa dzhele ha vhahashu na luṅwalo lwa u humbela uri vha bviswe dzhele lwo sainiwaho nga vhathu vha 500.

Ho ḓa ha pfala mafhungo a uri vhahashu vha malo vhe vha iswa nndwani ngei Fura vho haṱulelwa u vhulahwa nga tshigidi nga nṱhani ha u hana u ya nndwani. Musi vhahashu vho ima vho livhana na vhathu vhane vha ṱoḓa u vha thuntsha, tshigwevho tshavho tsho shandulwa tsha vha miṅwaha ya fumi vhe dzhele. Vho humiselwa England uri vha fhedze tshigwevho tshavho vhe dzhele dzo ḓoweleaho.

Musi nndwa i tshi khou ḓi bvela phanḓa, mulayo wo thoma u kombetshedza na vhanna vho vhingaho uri vha ye nndwani. Malugana na muṅwe mulandu ngei Manchester, England, muhwelelwa o vha e wahashu Henry Hudson, ane a vha dokotela na Mugudi wa Bivhili. Nga ḽa 3 August, 1916, khothe yo mu hwesa mulandu wa vhufhura, ya mu lifhisa nahone ya mu isa vhuswoleni. Nga tshenetsho tshifhinga, muṅwe mulandu wo vha hone ngei Edinburgh, Scotland. James Frederick Scott wa mu-colporteur, a re na miṅwaha ya 25 o wanala a si na mulandu. Muvhuso wo vusulusa mulandu wonoyo nahone wa u litsha nga nṱhani ha uri wo vha wo no livhisa ṱhogomelo kha muṅwe wa ngei London. Nga tshifhinga tshenetsho, wahashu a ne a pfi Herbert Kipps o vhoṅwa mulandu, a lifhiswa nahone a i swa vhuswoleni.

Nga September 1916, vhahashu vha linganaho 264 vho ṅwalela uri vha tendelwe u sa ita tshumelo ya vhuswole. Kha tshenetsho tshivhalo, vhaṱanu vho litshwa, vha 154 vho ṋewa “mishumo i konḓaho,” vha 23 vho ṋewa mushumo wa vhuswole u sa kateli u lwa, vha 82 vho iswa vhuswoleni, vhaṅwe vho sengiswa nahone vha valelwa dzhele. Vhathu vhanzhi vho lwisana na u farwa luvhi he vhenevha vhahashu vha ṱangana naho, nga zwenezwo,  muvhuso wo vha bvisa dzhele ya vhuswoleni nahone wa vha isa uri vha ye u shuma gammbani dza vhomuthumunzhi.

Edgar Clay na Pryce Hughes, we nga murahu a vha mulavhelesi wa davhi ngei Britain, vho shuma damuni ngei Wales. Kha ḽiṅwe sia, Herbert Senior, muṅwe wa vha malo we a vhuya a tshi bva ngei Fura, o rumelwa Dzhele ya ngei Wakefield, Yorkshire. Vhaṅwe vho gwevhelwa u shuma mushumo u lemelaho vhukuma kha vhuimo vhu konḓaho ngei Dzhele ya Dartmoor, he vha vhumba tshigwada tshihulwane tsha vhathu vhe vha hana u ya vhuswoleni nga nṱhani ha luvalo lwavho.

Frank Platt, Mugudi wa Bivhili we a tenda u shuma vhuswoleni a tshi ita mishumo ye ya vha i sa mu tendeli uri a ye nndwani, o tovholwa lu vhavhaho tshifhinga tshilapfu musi a tshi hana u ya nndwani. Atkinson Padgett, na ene o tovholwa lu vhavhaho nga vhahulwane vha vhuswoleni nge a hana u lwa ngauri o guda ngoho musi a tshi kha ḓi tou bva u ḓiṅwalisela vhuswoleni.

Naho vhahashu nga tshenetsho tshifhinga vho vha vha sa pfesesi nga vhuḓalo uri u sa dzhia sia zwi katela mini, fhedzi vho bvela phanḓa vha tshi takadza Yehova Mudzimu. Vhoṱhe vhe vha bulwa nga madzina kha wonoyu muvhigo, vho vha tsumbo dzavhuḓi dza u sa dzhia sia ‘tshifhingani tsha mulingo.’ (Nzumb. 3:10)—Zwe ra vhulunga ngei Britain.