M’yilambo yejinji mu Africa, mukusasimanikwa yisogosi yine ya mtundu wa buluwu. Yisogosiyi yili ya buluwu mnope kupunda yisogosi yiliyose. Nambo cakusimonjesya cili cakuti maselo ga yisogosiyi nganigakola tuyindu twakamucisya kuti yiwoneceje mwamtunduwu. Ana yikusakomboleka camtuli kuti yisogosiyi yiwoneceje camti m’yiyi?

Aganicisye ayi: M’makoŵa ga yisogosiyi mwana maselo. M’maseloga mwana tuyindu twamwanamwana twampela tuwulusi twesajikanesajikane. Nambo tuyindutu nganituŵa twa mtundu wa buluwu. Yisogosiyi yikusawoneka ya buluwu ligongo lya kasajikane ka tuyindutu. Atamose kuti maselo ga yisogosiyi gakusawoneka mpela ga buluwu, nambo kugalolela ku mbali syakulekanganalekangana pane gakusawoneka gilini, pinki soni kale. Yeleyi yikusatendekwa ligongo lya kucengacenga kwa kasajikane ka tuyindu twa mpela tuwulusitu m’maselo. Nambosoni naga ukugalolela pakuŵandika mnope yikusasawusya kuti umanyilile uwonece wakwe usyesyene.

Pakuŵa yisogoyi yikusawoneka ya buluwu ligongo lya kasajikane ka tuyindu twa mpela tuwulusi, yeleyi yikusakamucisya kuti yikacengaga kawonece atamose payigwile m’citela. Cakusimonjesya cine cili cakuti atamose pali pamasile yaka yakupunda 100 ali ayisunjile, yangacenga kawonece mpela kuti agambile kuyikaŵa kwene. Mkati mwa yisogosiyi mwangali cilicose campaka alye, nambo mwana mbelepe. Atamose yili m’yoyo, ŵakuwungunya apatile yakuti yijuni yikusajigalika ni uwonece wakwewu.

Ŵasayansi akuganisya kuti kasajikane ka tuyindu twa mpela tuwulusi twakamucisya kuti yisogosiyi yiwoneceje ya buluwu, mpaka kakamucisye kupanganya yindu yakuti yikasulukaga. Nambosoni akuti yeleyi mpaka yakamucisye kupanganya mapepala gakuti ŵane ngaŵa mkugapanganyasoni mwacinyengo.

Ana akuganisya wuli? Ana yagambile kutendekwa jika kuti yisogosiyi yiwoneceje mwamti m’yiyi? Kapena apali juŵayipanganyisye?