1, 2. (a) Ana yakusawusya yapi yakusasimana nayo acalendo ŵajinji masiku agano? (Alole ciwulili cacili penanipa.) (b) Ana ndumetume Paulo ŵatukumbwisye yatuli, nambi yiwusyo yapi yacitutagulilane?

YAKA yakupunda 30 yipiteyo, Osei, ^[1] jwele pandaŵijo nganaŵa jwamboni, ŵatyosile ku Ghana ni ŵapite ku Europe. Jwalakwe ŵatite, “Nayiweni kuti ŵandu ŵa kweleko nganasamalaga ya une. Nambosoni nyengo jaliji jakusawusya kwa unejo. Panatyosile pa luŵala lwa ndege napikene kusisima mnope, ni natandite kulila. Kaliji kandanda paumi wangu kupikana kusisima kwati m’yiyi.” Ligongo lyakuti yamsawusyaga kuŵeceta ciŵeceto ca kweleko, Osei nganapata masengo gambone kwa caka camtundu. Nambosoni jwatamaga kwakutalikangana ni ŵamwiŵasa mwakwe ni lyamkolaga lipowo.

² Aganicisye yakasacile wawojo kuti ŵane ŵatendele akaŵe kuti ŵaliji mu ndamo jakulandanaji. Ana ngamkanayamicila pele abale ni alongo paŵapocele cenene ku Nyumba ja Ucimwene, mwangasamala ya cilambo catyocele kapena ya kawonece kawo? Sonitu, Baibulo jikusalimbikasya Aklistu ŵasyesyene kuti, “Akaliŵalila kwapocela cenene  [kwatendela yambone] acalendo.” (Ahe. 13:2) Kwende tutagulilane yiwusyo yakuyicisyayi, Ana Yehofa akusiŵawona mwatuli acalendo? Ligongo cici tukusosekwa kucenga mwatukusawonela acalendo? Nambi mpaka twakamucisye catuli acalendo kuti alipikaneje mpela ayice kumangwawo payice kumisongano?

3, 4. Mwakamulana ni lilemba lya Eksodo 23:9, ana ŵandu ŵa Mlungu ŵakala ŵasosekwaga kwatendela yatuli acalendo, soni ligongo cici?

³ Yehofa ali ŵakulupwisye ŵandu ŵakwe ku ukapolo ku Iguputo, ŵapele malamusi gagalosyaga kuti ŵaganicisyaga ŵandu ŵajinji ŵanganaŵa Ayisalayeli ŵaŵawusile nawo ku ukapoloko. (Eks. 12:38, 49; 22:21) Ligongo lyakuti ndaŵi syejinji ŵandu ngakusiŵatendela yambone acalendo, Yehofa mwacinonyelo ŵatamilikasisye yindu yakwakamucisya acalendowo. Mwambone ŵapele ukoto wakuti awululeje m’migunda.—Lev. 19:9, 10.

⁴ M’malo mwakwalamula Ayisalayeli kuti ŵacimbicisyeje acalendo, Yehofa ŵaŵecete mwakwacondelela Ayisalayeliwo kuti atendeje yeleyi. (Aŵalanje Eksodo 23:9.) Jemanjajo ŵamanyililaga ‘mwayikusaŵela naga uli mlendo.’ Atamose pandaŵi jele Ayisalayeli ŵaliji mkanaŵe kuŵa acikapolo ku Iguputo, Aiguputo ŵajinji ŵaŵengaga Ayisalayeliwo ligongo lya kulekangana kwa mitundu kapena dini. (Gen. 43:32; 46:34; Eks. 1:11-14) Ayisalayeli ŵalasile mnope paŵaliji acalendo m’cilambo ca Iguputo. Nambope Yehofa ŵasakaga kuti jemanjajo ŵawoneje acalendo ŵali pasikati pawo mpela ŵandu ‘ŵam’cilambo pemo.’—Lev. 19:33, 34.

5. Ana cici campaka citukamucisye kuti twatendeleje yambone acalendo mwakamulana ni mwakusasacila Yehofa?

⁵ Masiku agano mpaka tuŵe ŵakusimicisyasoni kuti Yehofa akusasaka kuti twatendeleje yambone acalendo ŵa m’yilambo yine ŵatukusasongana nawo mumpingo mwetu. (Deut. 10:17-19; Mal. 3:5, 6) Naga tukuganicisya yakusawusya yakusimana nayo jemanjajo, mpela lusagu kapena kulekangana kwa yiŵeceto, mpaka tulinjejelinjeje kuti twatendeleje yambone.—1 Pet. 3:8.

6, 7. Ana cici cacikulosya kuti Aklistu ŵa m’yaka 100 yandanda ŵatesile yakomboleka kuti amalane ni lusagu lwalwatamilicice pasikati pawo?

⁶ Aklistu Ŵaciyuda ŵa m’yaka 100 yandanda ŵakombwele kumalana ni lusagu lwalwatamilicice pasikati pawo. Pa Pentekosite mu 33 C.E., Aklistu ŵaŵatamaga ku Yelusalemu ŵapocele cenene ŵandu ŵa m’yilambo yine ŵaŵagambile kwinjila kwene Ciklistu. (Mase. 2:5, 44-47) Yindu yambone yele Aklistu Ŵaciyuda ŵatendele ŵakulambila acimjawo ŵa m’yilambo yine yalosisye kuti jemanjajo ŵapikanicisyaga cenene gopolela kwa maloŵe gakuti ‘kwapocela cenene acalendo.’

⁷ Nambope mpingo waciklistu wandanda pawakulaga, patendekwe yindu yine yakwayana ni lusagu. Ayuda ŵaŵaŵecetaga Cigiliki ŵadandawulaga kuti acakongwe ŵamasije ŵacigiliki nganiŵasamalilaga cenene. (Mase. 6:1) Kuti amasye cakusawusyaci, ŵandumetume ŵasagwile acalume 7 kuti alolecesye kuti acakongwe ŵamasijewo akwasamalila cenene. Acalume 7 wosopeŵa ŵakwete mena gacigiliki, yayikulosya kuti ŵandumetumewo ŵasakaga kumasya lusagu lwaŵakolaga Aklistu ŵandandawo ligongo lya kulekangana mitundu.—Mase. 6:2-6.

8, 9. (a) Ana cici campaka cilosye kuti tukwete lusagu? (b) Ana tukusosekwa kulingalinga kuti tumasye cici mumtima mwetu? (1 Pet. 1:22)

⁸ Cinga tukumanyilila kapena iyayi, wosopewe tukusatenda yindu yakulosya kuti tukusanonyela mtundu wetu. (Alo. 12:2) Nambosoni tukusapikana ŵandu ŵakuŵandikana nawo nyumba, acimjetu ŵakusukulu kapena ŵakumasengo ali mkuŵeceta yindu yakunyosya ŵandu ŵam’yilambo yine, kapena ŵamtundu wine. Ana yeleyi yikusatukwaya catuli m’weji? Soni ana tukusatenda cici ŵane pakuŵeceta yakunyosya cilambo kapena mtundu wetu?

 ⁹ Kwakandaŵi, ndumetume Petulo ŵaŵengaga ŵandu ŵanganaŵa Ayuda, nambo mwapanandipanandi jwalakwe ŵakombwele kumalana ni nganisyo syakulemweceka syasyaliji mumtima mwakwe. (Mase. 10:28, 34, 35; Aga. 2:11-14) Mwakulandanamo, patuyiweni kuti tukwete lusagu mumtima mwetu, tukusosekwa kulingalinga mwamtawu kuti tulumasye. (Aŵalanje 1 Petulo 1:22.) Tukusosekwa kuganicisya kuti wosopewe nganituŵa ŵakuŵajilwa kupocela cikulupusyo ligongo lyakuti tuli ŵangali umlama mwangajigalila kwatukusatyocela. (Alo. 3:9, 10, 21-24) M’yoyo, ana yili yakupikanika kuti tuliwoneje kuŵa ŵapenani kwapunda ŵane? (1 Akoli. 4:7) Tukusosekwa kola nganisyo mpela syaŵakwete ndumetume Paulo, juŵasalile Aklistu ŵasagulwe acimjakwe kuti nganaŵasoni ‘acalendo, nambo . . . ŵa m’liŵasa lya Mlungu.’ (Aef. 2:19) Mtawu wampaka tulosye patukulingalinga kumasya lusagu kwa ŵandu ŵakulekangana nawo mtundu mpaka utukamucisye kuti tuwale umundu wasambano.—Akolo. 3:10, 11.

10, 11. Ana Bowasi ŵalosisye catuli mwele Yehofa akusiŵawonela acalendo pakulola mwaŵatendele yindu ni Lute jwacimowabu?

¹⁰ Mwangakayicila, Bowasi ŵawonaga acalendo mpela mwakusiŵawonela Yehofa. Ŵalosisye yeleyi mwaŵatendele ni Lute jwacimowabu. Paŵayice kukwendela mgunda wakwe ndaŵi jagowola, Bowasi ŵam’weni jwamkongwe jwacilendo juŵawululaga kunyuma kwa ŵamasengo ŵakwe ŵaŵagowolaga mumgundamo. Paŵapikene kuti jwamkongwejo ŵaŵendile kuti awululeje atamose kuti ŵakwete kala ukoto wakuwulula mumgundamo, mwakusacilila Bowasi ŵamkundile kuti awululeje atamose pamalo paŵawunjice yagowola yakwe.—Aŵalanje Rute 2:5-7, 15, 16.

¹¹ Yaŵaŵecetene panyuma pakwe yalosisye kuti Bowasi ŵamganicisyaga mnope Lute ligongo lyakuti ŵaliji mlendo. Jwalakwe ŵamsalile kuti aŵe pa likuga lya asikana ŵakwe pakusaka kumteteya kuti acalume ŵaŵakamulaga masengo mumgundamo akamtendela yacipongwe. Bowasi ŵalolecesyesoni kuti Lute akupata yakulya soni mesi gakwanila mpela ŵamasengo ŵakwewo. Konjecesya pelepa, Bowasi nganaŵeceta yakumcembulusya jwamkongwe jwacilendojo juŵaliji jwakulaga, nambo ŵamlimbikasisye.—Rute 2:8-10, 13, 14.

12. Ana yindu yambone yampaka tutende mpaka yakwaye catuli acalendo?

¹² Bowasi ŵasangalele ni Lute ngaŵape ligongo lyakuti Lutejo ŵanonyelaga mnope akwegwe ŵakwe, Naomi, nambo ligongo line lyaliji lyakuti jwalakwe ŵaŵele jwakulambila jwa Yehofa. Yindu yambone yaŵatesile Bowasi yalosyaga cinonyelo cekulungwa ca Yehofa caŵamlosisye Lute juŵayice ‘kukuŵa m’mapapiko ga Mlungu jwa Ayisalayeli.’ (Rute 2:12, 20; Miy. 19:17) Mwakulandanamo, yindu yambone yampaka twatendele acalendo mpaka yakamucisye “ŵandu ŵamitundu josope” kumanyilila usyesyene soni kuti Yehofa akusiŵanonyela.—1 Tim. 2:3, 4.

13, 14. (a) Ligongo cici tukusosekwa kulingalinga kuti twakomasyeje acalendo ŵa m’yilambo yine payice ku Nyumba ja Ucimwene? (b) Ana mpaka atende wuli kuti aŵeje ŵagopoka kuŵeceta ni ŵandu ŵa m’yilambo yine?

¹³ Mpaka tulosye kwapocela cenene acalendo ŵa m’yilambo yine pakwakomasya mwacinonyelo ku Nyumba ja Ucimwene. Ndaŵi syejinji tukusayiwona kuti acalendo akusaŵa ŵasooni nambosoni akusanonyela kutama pajika. Ligongo lya ndamo syawo soni kwaŵakulile mpaka alipikaneje kuŵa ŵangasosekwa kwa ŵandu ŵam’yilambo yine. M’yoyo, m’wejo tukusosekwa kuŵa ŵandanda kwalosya lung’wanu. Naga pologalamu ja JW Language app jikusimanikwa m’ciŵeceto cawo, mpaka jakamucisye kulijiganya mwampaka ŵakomacisye acalendo m’ciŵeceto cakumangwawo.—Aŵalanje Afilipi 2:3, 4.

¹⁴ Ndaŵi sine mpaka yasawusyeje kutanda kuŵecetana ni ŵandu ŵam’yilambo yine. Kuti amalane ni yeleyi, mpaka atende cenene kwasalila jemanjajo yakwamba wawojo. Patesile yeleyi caciyiwona kuti pana yindu yejinji yakulandana ni jemanjajo  kupundana ni yakulekangana nawo, soni caciyiwona kuti mtundu uliwose wa ŵandu ukwete yindu yakusatenda cenene soni yine yangakusatenda cenene.

15. Ana cici campaka citukamucisye kuti twapikanicisyeje ŵane ŵakulinga kucenga yindu kuti akamulane ni ndamo sya m’cilambo cetu?

¹⁵ Kuti twakamucisye ŵane kuŵa ŵagopoka mumpingo, tukusosekwa kuliwusya kuti, ‘Yikaŵe kuti ndili ku cilambo cine, ana ngasacile kuti ŵandu andendeleje yatuli?’ (Mat. 7:12) Akusosekwa kutenda yindu mwakuwusimana mtima kwa acalendo ŵa m’yilambo yine ŵakulingalinga kucenga yindu yine kuti akamulane ni ndamo sya m’cilamboco. Kundanda, mwine wawojo nganaŵa apikanicisye ligongo lyakwe jemanjajo akusaganisya kapena kutenda yindu m’litala line lyakwe. Nambo m’malo mwakwembeceya kuti jemanjajo atendeje yindu mwakamulana ni ndamo jetu, wuli ngagamba kwiticisya mwakusatendela yindu jemanjajo?—Aŵalanje Aloma 15:7.

16, 17. (a) Ana mpaka tutende yatuli kuti tusyoŵekane ni ŵandu ŵatyocele m’yilambo yine? (b) Ana mpaka twakamucisye ŵakulambila acimjetu ŵatyocele m’yilambo yine matala gapi?

¹⁶ Naga tukulijiganya yakwamba cilambo soni ndamo sya acalendowo, mpaka yitukamucisye kuti tutendeje nawo yindu mwangasawusya. Pakulambila kwa peŵasa mpaka tuwungunye yakwayana ni ŵandu ŵa m’yilambo yine ŵatukusasongana nawo kapena ŵatukusasimana nawo mu undumetume. Litala line lyakamucisya kuti tusyoŵekane ni ŵandu ŵatyocele m’yilambo yine lili kwaŵilanga kunyumba kwetu kuti tukalye nawo yimpepe. Pakuŵa Yehofa ‘ŵawugulile ŵandu ŵamitundu jine mlango wa cikulupi,’ ana m’wejisoni nganituŵa twawugulile mlango acalendo ŵa m’yilambo yine ŵali “abale ni alongo ŵetu m’cikulupi”?—Mase. 14:27; Aga. 6:10; Yobu 31:32.

¹⁷ Naga tukupata ndaŵi jakunguluka ni liŵasa lyalisamile m’cilambo cetu, mpaka yitukamucisye kumanyilila mwakutendela mtawu kuti acenje yindu kuti akamulane ni ndamo sya m’cilambo cetu.  Nambosoni mpaka tumanyilile kuti akusosekwa kwakamucisya kuti alijiganye ciŵeceto cetu. Mpaka tutendesoni cenene kwakamucisya kuti apate nyumba kapena masengo gambone. Kutenda yeleyi mpaka kwakamucisye mnope ŵakulambila acimjetuwo.—Miy. 3:27

18. Ana ŵandu ŵasamile m’cilambo cine mpaka ajigalile cisyasyo capi cakulosya kucimbicisya soni kuyamicila?

¹⁸ Nambope, ŵandu ŵasamile m’cilambo cine akusosekwa kulingalinga kuti atendeje yindu mwakamulana ni ndamo sya m’cilamboco. Lute ŵapelece cisyasyo cambone pangani jeleji. Candanda, jwalakwe ŵalosisye kucimbicisya ndamo sya m’cilambo caŵasamile mwakuŵenda kaje kuti awululeje nawo mumgunda. (Rute 2:7) Jwalakwe nganawuwona ukoto waŵakwete mpela wang’andila. Caŵili, jwalakwe ŵayamicile mnope yindu yambone yaŵamtendele. (Rute 2:13) Naga ŵandu ŵasamile m’cilambo cine akulosya ndamo syambone mpela syelesi, mwangakayicila ŵandu ŵam’cilamboco soni ŵakulambila acimjawo cacacimbicisya mnope.

19. Ana tukwete magongo gapi gakwapocelela cenene acalendo pasikati petu?

¹⁹ Tukusasangalala kuyiwona kuti Yehofa ŵakundile ŵandu ŵamitundu josope kuti apikane ngani syambone ligongo lya umbone mtima wakwe. Ŵane mwa ŵanduŵa paŵaliji m’yilambo yakumangwawo, nganakola upile wakulijiganya Baibulo kapena kusongana ni ŵandu ŵa Yehofa. Pakuŵa sambano jemanjaji akwete upile wakusongana ni m’weji, ana ngatukusosekwa kwakamucisya kuti akalipikanagasoni mpela acalendo pasikati petu? Yindu yambone yampaka twatendele, atamose yiŵe yamnono mwakamulana ni upate wetu kapena yampaka tukombole, yikusalosya cinonyelo cakwete Yehofa kwa jemanjajo. Mpela ‘ŵakumsyasya Mlungu,’ kwende tutende yiliyose yakomboleka kuti twapoceleje cenene acalendo pasikati petu.—Aef. 5:1, 2.