1, 2. (a) Mini’ “fare Pilung ni bay i par ndariy n’umngin nap’an,” ma mang fan nrayog ni nga dogned e re n’ey? (Mu guy e sasing ni bay u tabolngin e re article ney.) (b) Mang fan ni gad baadag ni nge gagiyegnagdad Jehovah?

 SOBHUZA II NI PILUNG nu Swaziland e gagiyeg u sogonap’an 61 e duw. Yugu aram rogon ni yira ngat nga n’umngin nap’an ni ke gagiyeg e re pilung ney, machane ka bay reb e pilung nib thil ko girdi’, ya dariy e rofen nra mus e gagiyeg rok. Be yog e Bible ni ir “fare Pilung ni bay i par ndariy n’umngin nap’an.” (1 Tim. 1:17) Re Pilung nem e aram Jehovah Got. Be gaar e Bible: “Somol e pilung ni manechibog ko pi chibog.”​—Ps. 10:16, BT.

² Bochan ni ke n’uw nap’an ni ke gagiyeg Got ma aram fan nib thil e gagiyeg rok ko gagiyeg ni ma tay e girdi’. Machane, gadad be pigpig ngak Jehovah ni bochan rogon ni ma gagiyegnagdad. Immoy reb e pilung u Israel kakrom ni gagiyeg u lan 40 e duw ni yog ni gaar: “I Somol e ri ma runguy e girdi’ ma ma par nib t’uf e girdi’ rok, ba sowath ni ma yib e damumuw ngak, ma yugu ma par nib t’uf e girdi’ rok. I Somol e ke yan i ngongliy tagil’ nga tharmiy; i ir e pilung rok urngin e girdi’.” (Ps. 103:8, 19) Ere, gathi kemus ni Jehovah e Pilung rodad ya ku ir e Chitamangidad ni ma t’ufegdad ni bay u tharmiy. Machane, uw rogon ni ke par Jehovah ni ir e Chitamangidad? Ma uw rogon ni ke dag ni ka ir e Pilung ni ka nap’an e togopuluw nni tay u Eden? Fulweg ko gal deer ney e ra  chugurnagdad ngak Jehovah me k’aringdad ni ngad pigpiggad ngak u polo’ i gum’ircha’dad.

3. Mini’ e bin som’on i girdien e tabinaw rok Jehovah ni bay u ga’ngin e palpalth’ib, ma mini’ e piin ni kun sunmiyrad ni ku yad “pi fak” Got?

³ Dariy e maruwar riy ni ke felfelan’ Jehovah u nap’an ni ke sunmiy e bin nganni’ i Fak! Da i ngongol ngak ni bod rogon be’ nde ga’ fan, ya i t’ufeg me fek nge un ngak ngar sunumiyew bokum milyon e engel. (Kol. 1:15-17) Be yog e Bible ni ma pigpig e pi engel ney ngak Jehovah ni yad ba felfelan’ ni yad e ‘pi tapigpig ni yad be rin’ e tin nib m’agan’ ngay.’ Maku ma tay Got farad ni aram e ma yog ni yad “pi fak.” Pi engel ney e yad bang ko tabinaw rok Jehovah ni bay u ga’ngin e palpalth’ib.​—Ps. 103:20-22; Job 38:7.

4. Uw rogon ni ke mang e girdi’ nu fayleng boch i girdien e tabinaw rok Got ni bay u ga’ngin e palpalth’ib?

⁴ Tomuren ni sunmiy Got e pi n’en ni bay u lan e lang ngu fayleng, ma aram me ga’nag e tabinaw rok. Tomuren ni fal’eg rogon e fayleng nge tay nrayog ni nge par e girdi’ riy, ma aram me sunmiy e bin som’on e girdi’ ni aram Adam ni bod yaan. (Gen. 1:26-28) Bochan ni Jehovah e ir e ke Sunmiy urngin ban’en, ma aram fan ni baadag ni nge fol Adam rok. Ki skulnag Adam u fithik’ e t’ufeg nge sumunguy ni bod rogon ba Matam. Ku de tay boch e motochiyel ni nge fol Adam riy ni kaygi pag feni mo’maw’ nra chuweg e puf rogon rok.​—Mu beeg e Genesis 2:15-17.

5. Uw rogon ni ke yarmiy Got ni nge sug e girdi’ u fayleng?

⁵ De taareb rogon Jehovah nga boch e pilung, ya baadag ni ma pi’ boch e maruwel ni nge milfan ngak e piin ni yad bay u tan pa’, ma ma tayrad ni yad boch i girdien e tabinaw rok ni be pagan’ ngorad. Bod ni, pi’ mat’awun Adam ni nge gagiyegnag e pi gamanman, miki yog ngak ni nge tunguy fithingrad. (Gen. 1:26; 2:19, 20) De sunmiy Got bokum milyon e girdi’ ni yad ba flont ni ngar suguyed e fayleng, ya ke dugliy ni nge sunmiy be’ nib pin ni nge mang taayuw rok Adam ni ka nog Efa ngak. (Gen. 2:21, 22) Ngemu’, me yog ngorow ni ngar diyengow ngar suguyew e fayleng. Ere, ra munmun ma ra fal’eg Adam nge Efa ga’ngin e fayleng nge mang Paradis. Ma aram e rayog ni ngar unew ko pi engel u tharmiy ngar pigpiggad ngak Jehovah ndariy n’umngin nap’an ni yad boch i girdien e tabinaw rok. Aram reb e tow’ath nrib manigil! Ma aram reb e kanawo’ nrib manigil ni ke m’ug riy gelngin fadad t’uf rok Jehovah ni ir e chitamangidad!

6. (a) Uw rogon ni tabab e togopuluw u lan e tabinaw rok Got? (b) Uw rogon ni kad nanged ni urngin ban’en e kab milfan nga pa’ Got ni yugu aram rogon ni kan togopuluw nga mat’awun e gagiyeg rok?

⁶ Ba gel e kireban’ riy ni bochan e de m’agan’ Adam nge Efa nga rogon ni be Gagiyegnagrow Jehovah. Ere, n’en ni kar rin’ew e kar folgow rok Satan, nreb e engel rok Got ni ki chel nge togopuluw ngak. (Gen. 3:1-6) Wenegan ni yib riy e kar gafgowgow me munmun mar m’ow, maku er rogon pi fakrow. (Gen. 3:16-19; Rom. 5:12) Ere, dakuriy be’ u fayleng ni be pigpig ngak Got nib yul’yul’. Machane gur, re n’ey e be yip’ fan ni ke mul urngin ban’en u pa’ Got ma dakuriy mat’awun ni nge gagiyegnag e fayleng? Danga’! Ya ke chuwegrow Got ko fagi milay’ nu Eden, ma daki pagrow ni ngar sulow e ngaram, me tay l’agruw e engel ni ngar matanagiyew e garog riy. (Gen. 3:23, 24) Ki dag Got gelngin feni t’uf e girdi’ rok ni aram e micheg nra par boch e engel nge girdi’ ni yad ba yul’yul’ ngak, maku bay “be’” nra yib ni owchen Adam nra thang Satan me chuweg wenegan e denen ni tay Adam.​—Mu beeg e Genesis 3:15.

7, 8. (a) Uw feni gel e kireb u nap’an Noah? (b) Uw rogon ni klinnag Jehovah e fayleng me ayuweg e girdi’?

 ⁷ Boch e chibog nga tomuren, ma immoy boch e girdi’ nra dugliyed ni ngar pared ni yad ba yul’yul’ ngak Jehovah. L’agruw i yad e aram Abel nge Enok. Machane, yooren e girdi’ e dar folgad rok Jehovah ni ir e Chitamangirad nge Pilung rorad. Me yan i taw nga nap’an Noah, ma “ke wer” e kireb u gubin yang. (Gen. 6:11) Ere, gur be yip’ fan e re n’ey ni ke mul urngin ban’en u pa’ Jehovah? Mang e be yog e Bible?

⁸ Am lemnag e n’en ni buch u nap’an Noah. I yog Jehovah ngak rogon ni nge toy reb e arke nib ga’ nra ayuwegrad chon e tabinaw rok. Ki dag Got nib t’uf e girdi’ rok u nap’an ni yog ngak Noah ni nge “machibnag e tin nib mat’aw.” (2 Pet. 2:5) Dariy e maruwar riy ni i ginang Noah e girdi’ u murung’agen e n’en ni bayi buch miki yog ngorad ni ngar kalgadngan’rad, machane dariy be’ ni motoyil. Boor e duw ni i par Noah nge chon e tabinaw rok u fithik’ e cham nge ngongol nib kireb. Machane, ke ayuwegrad Jehovah ni yad meruk u gubin, me tow’athnagrad ni bod rogon ba Matam ni ma ayuweg pi fak. Nap’an ni pag Jehovah e Ran nge Tharey e fayleng, ma aram me thang e piin ni ur togopuluwgad ngak nib muun e pi engel ngay, me dag ni ka ir e be gagiyegnag urngin ban’en.​—Gen. 7:17-24.

9. Mang e ke pag Jehovah ni nge rin’ e girdi’ u tomuren fare Ran ni Tharey e fayleng?

⁹ Nap’an ni yib Noah nge chon e tabinaw rok nga wuru’ fare arke, ma dabisiy nra pininged e magar ngak Jehovah ni ke ayuwegrad nde buch ban’en rorad. Ka chi ngiyal’ nem me ngongliy Noah ba altar me ognag e maligach riy ngak Jehovah. I tow’athnag Got Noah nge chon e tabinaw rok me yog ngorad ni ‘ngar diyengad nge yoor pi fakrad ni fan e piin ni owcherad e nge mang yad e ra pired u gubin yang u daken e fayleng.’ (Gen. 8:20–9:1) Ere, ku aram bayay ni ke mab e kanawo’ ko girdi’ ni ngar liyorgad ngak Jehovah nib taareban’rad mi yad suguy e fayleng.

10. (a) Uw e tabab e girdi’ riy ni ngar togopuluwgad ngak Jehovah u tomuren fare Ran ni Tharey e fayleng, ma uw rogon? (b) Mang e rin’ Jehovah ya nge yag ni lebug e tin nib m’agan’ ngay?

¹⁰ Machane, tomuren ni yib fare Ran nge Tharey e fayleng, ma ka dawori flont e girdi’, maku thingar ra pared u tan e gagiyeg rok Satan nge pi engel rok. Ere, de n’uw nap’an nga tomuren, miki tabab e girdi’ ko togopuluw nga mat’awun e gagiyeg rok Got. Bagayad e pi girdi’ nem e aram Nimrod ni fak tungin Noah. Nimrod e ir be’ nib “cheg ko mokol gamanman” ni ma togopuluw ngak Jehovah. I toy boch e mach nib ga’ ni bod fare mach nu Babel, me tay ir nib pilung u “lan yu Babylonia.” (Gen. 10:8-12) Ere, mang e ke rin’ Jehovah ko re pilung nib kireb nem nge n’en ni i rin’ ni aram e i togopuluw ko tin nib m’agan’ Got ngay ni aram e nge wer e girdi’ nga “gubin yang u fayleng”? Ke athukuy e thin ko girdi’ ma aram me k’aring e piin ni ur folgad rok Nimrod ni ngar wergad nga “gubin yang u fayleng.” Nap’an nra wergad nga gubin yang ma aram miki garer e liyor ni googsur nge rogon e gagiyeg ni ur ted.​—Gen. 11:1-9.

11. Uw rogon ni par Jehovah nib yul’yul’ ngak Abraham ni fager rok?

¹¹ Yugu aram rogon ni boor e girdi’ ni ur liyorgad nga boch e got ni googsur u tomuren fare Ran ni Tharey e fayleng, machane ku immoy boch e girdi’ ni ur liyorgad ngak Jehovah u fithik’ e yul’yul’. Bagayad e pi girdi’ nem e aram Abraham, ni pag tafen u Ur nga i par u lan e tent ni boor e duw. (Gen. 11:31; Heb. 11:8, 9) De taga’ Abraham ko pi pilung kakrom ara pi mach nib gel ni ngar ayuweged. Machane, ke ayuweg Jehovah Abraham nge chon e tabinaw rok. Ke weliy fare psalmist murung’agen e re ayuw nem ni gaar: “De pag [Got] be’ nge gafgownagrad, ma i puwan’ ngak e pi  pilung ni bochrad.” (Ps. 105:13, 14) Bochan nib yul’yul’ Jehovah ngak Abraham ni fager rok, me micheg ngak ni gaar: “Bay gu pi’ owchem ni pire’ ma boch i yad e bay ra pilunggad.”​—Gen. 17:6; Jas. 2:23.

12. Uw rogon ni dag Jehovah ni ir e bay mat’awun ni nge gagiyegnag yu Egypt, ma uw rogon ni yib angin e re n’ey ko girdi’ rok?

¹² Ki micheg Jehovah ngak Isak ni fak Abraham nge Jakob ni fak Isak nra tow’athnagrow, maku ra mang pi fakrow boch e pilung. (Gen. 26:3-5; 35:11) Machane, u m’on ni mang pi fak Jakob boch e pilung, mi yad mang sib u Egypt. Gur, re n’ey e be yip’ fan ndabi lebguy Jehovah e n’en ni ke micheg ara ke pag mat’awun ni nge gagiyegnag e fayleng ni ga’ngin? Danga’! Nap’an ni taw ko ngiyal’ ni ke dugliy, ma aram me micheg nib gel gelngin mab gel lungun ngak Farao. I pagan’ piyu Israel ngak Jehovah, ma aram me ayuwegrad ni ngar thapgad nga barba’ fare Red Sea u reb e kanawo’ ni yira ngat ngay. Ere, ba tamilang ni Jehovah e ka ir e be Gagiyegnag e Palpalth’ib e ngiyal’ nem, ma ki maruwel nga gelngin nib gel ni nge ayuweg e girdi’ rok ni bod rogon reb e Matam ni ma ayuweg pi fak.​—Mu beeg e Exodus 14:13, 14.

13, 14. (a) Mang e tangnag piyu Israel u murung’agen Jehovah ni ke mang Pilung? (b) Mang e micheg Got ngak David?

¹³ Nap’an ni chuw piyu Israel ko sib u Egypt, mi yad yon’ reb e tang ni yad be pining e sorok ngak Jehovah. Re tang nem ni bay ko Exodus ko guruy ni 15 ko 18 e bay fapi thin riy ni be gaar: “I Somol e bay i par ni ir e pilung ndariy n’umngin nap’an.” Ere, ke mang Jehovah e Pilung rok piyu Israel. (Deut. 33:5) Machane, de fel’ u wan’rad ni Jehovah e ir e Pilung rorad ni bochan e dabiyog ni ngar guyed. Ere, sogonap’an 400 e duw nga tomuren ni kar chuwgad u Egypt, mi yad yog ngak Got ni nge tay be’ ni nge mang pilung rorad ni bod rogon e pi nam u toobrad ni yad ma meybil nga boch e got ni googsur. (1 Sam. 8:5) Yugu aram rogon e n’en ni buch, machane Jehovah e ka ir e Pilung rorad. I tamilang e re n’ey u nap’an David ni ir e bin migid e pilung nu Israel nib girdi’.

¹⁴ I fek David fare kiwaren e m’ag nga Jerusalem. Rofen nem e rib gel e felfelan’ ni tay e girdi’, me yon’ e pi Levite reb e tang ni yad be pining e sorok ngak Got ni bay ko 1 Kronicles 16:31, NW ni be gaar: “Mognew ngak e pi nam ni, ‘Ke mang Jehovah e pilung.’” Machane,  sana ra gaar be’, ‘Uw rogon ni ke mang Jehovah e Pilung e ngiyal’ nem, ni faanra ir e Pilung ndariy n’umngin nap’an?’ Ke mang Jehovah e Pilung u nap’an ni ke fanay mat’awun ara nap’an ni ke dugliy be’ ni nge mang owchen. Rib ga’ fan ni ngad nanged rogon ni ke mang Jehovah e Pilung. U m’on ni yim’ David, me micheg Jehovah ngak nra par e gagiyeg rok ndariy n’umngin nap’an ni gaar: “[Bay] gu turguy reb i owchem nge mang pilung, mi i par e gagiyeg ni be tay nib gel.” (2 Sam. 7:12, 13) Ke riyul’ e re thin ney, ya tomuren 1,000 e duw ni ke yan me yib faen ni “owchen” David. Mini’ e cha’nem, ma wuin e ke mang Pilung?

15, 16. Wuin e kan dugliy Jesus ni nge mang Pilung, ma mang boch ban’en ni rin’ ni fan nga Gil’ilungun Got u nap’an ni immoy u fayleng?

¹⁵ Nap’an e duw ni 29 C.E., me tabab John ni Tataufe i machibnag ni “gagiyeg nu tharmiy e ke chugur!” (Matt. 3:2) Nap’an ni taufenag John Jesus, me dugliy Jehovah Jesus ni nge mang Messiah nge en nra Pilung u Gil’ilungun. I tamilangnag Jehovah gelngin feni t’uf Jesus rok ni gaar: “Ereray Fakag nib t’uf rog ni kari felan’ug ngak.”​—Matt. 3:17.

¹⁶ I pining Jesus e sorok ngak e Chitamangin u n’umngin nap’an ni i machib. (John 17:4) I rin’ e re n’ey u nap’an ni i machibnag murung’agen Gil’ilungun Got. (Luke 4:43) Ki fil ngak pi gachalpen ni ngar yibilayed Gil’ilungun Got ni nge yib. (Matt. 6:10) Bochan ni Jesus e ir e kan dugliy ni nge mang Pilung, ma aram fan nrayog ni nge gaar ngak e pi toogor rok: “Gagiyeg rok Got e bay u fithik’ i lanin’med [“fithik’med,” NW].” (Luke 17:21) Boch nga tomuren, ko fare nep’ u m’on ni nge yim’, me ngongliy reb e m’ag u thilrad pi gachalpen, ma aram me micheg ngak boch i yad ni yad ra ‘un ngak ko gagiyeg’ u Gil’ilungun Got ni yad boch e pilung.​—Mu beeg e Luke 22:28-30.

17. Uw rogon ni ke tabab Jesus i maruwel nga mat’awun nib pilung u nap’an e bin som’on e chibog, machane, mang e susun ni nge sonnag?

¹⁷ Wuin e ra tabab Jesus ko gagiyeg u Gil’ilungun Got? De yag ni nge rin’ e re n’em ko ngiyal’ nem ni bochan e kan li’ nge yim’ ko bin migid e rran riy ni ke mithigyal’ ma aram me wer pi gachalpen. (John 16:32) Machane, ki par ni Jehovah e ir e be gagiyegnag urngin ban’en ni bod ni i buch u m’on riy. Faani af ko bin dalip e rran me faseg Fak ko yam’. Ma rofen ni Pentekost ko duw ni 33 C.E., me tabab Jesus i gagiyegnag e ulung ni Kristiano. (Kol. 1:13) Yugu aram rogon ma ka bay ba ngiyal’ nra son Jesus riy u m’on ni nge mang pilung ni nge gagiyegnag e fayleng ni ‘ir’ faen ni kan micheg. I yog Jehovah ngak Fak ni gaar: “Mpar iray nga ba’ ni mat’aw rog nge yan i mada’ ko ngiyal’ ni bay gu tay e pi toogor rom nga tan e rifrif u em.”​—Ps. 110:1.

18, 19. Mang e gad baadag ni ngad rin’ed, ma mang e gad ra weliy ko bin migid e article?

¹⁸ Ke yan bokum biyu’ e duw ni kan togopuluw nga mat’awun Jehovah ni nge gagiyeg u tharmiy ngu fayleng. Yugu aram rogon ma ka ir e be gagiyegnag urngin ban’en ma dawori pag mat’awun ni nge gagiyeg. Ke ayuweg Noah, nge Abraham, nge David ni bod rogon ba Matam ni ma t’ufeg pi fak. Ere, gathi ra k’aringdad e re n’ey ni ngad folgad ko Pilung rodad ma gad chugur ngak?

¹⁹ Machane, sana gad ra fith ni nge lungudad: Uw rogon ni ke mang Jehovah e Pilung e ngiyal’ ney? Uw rogon ni ngad micheged ni gad ba muun nga Gil’ilungun Jehovah ma gadad boch i girdien e tabinaw rok ni bay u ga’ngin e palpalth’ib? Mang e be yip’ fan ni ngad yibilayed Gil’ilungun Got ni nge yib? Gad ra weliy e fulweg ko pi deer ney ko bin migid e article.