1, 2. 1) ¿Baʼax kʼexpaj ichil u kuxtal José yéetel u familia? 2) ¿Baʼax kʼaʼabéetchaj u yaʼalik José tiʼ María?

TSʼOʼOK u yáakʼabtal tu kaajil Belén; Joseeʼ táan u naʼaksik u tsʼook u kuuch yóokʼol le chan burrooʼ. Ku paakat tu kaʼatséelil le bejoʼ yéetel ku chaambel papaʼlajtik le chan burrooʼ. Maʼ xaaneʼ táan u tuukul tiʼ le náanach viaje ken u beet tak Egiptooʼ. Teʼeloʼ mix máak u kʼaj óoliʼ, maʼ u yojel le idioma ku tʼaʼanloʼ mix le baʼaxoʼob suuk u beetaʼaloʼ. ¿Yaan wa u suuktal José yéetel u familiaiʼ?

² Maʼ xaaneʼ talamchaj tiʼ José u yaʼalik tiʼ María le baʼax aʼalaʼabtiʼ tumen juntúul ángel ichil junpʼéel wayakʼoʼ. Kex beyoʼ bineʼ ka tu yaʼalajtiʼeʼ rey Herodeseʼ taak u kíimsik u chan hijoʼoboʼ. Le oʼolaleʼ maʼ unaj u peʼertikoʼob tiempoiʼ, kʼaʼabéet u séeb lukʼloʼob Belén (xok Mateo 2:13, 14). Maríaeʼ jach chiʼichnakchajaʼan. Mix juntúul tiʼ letiʼob ku páajtal u creertik baʼaxten yaan máax taak u kíimsik u chan hijoʼob. ¡Si mix baʼal kʼaas u beetmaj! ¿Baʼax loobil jeʼel u beetik juntúul chan paaleʼ? Kex beyoʼ ku yuʼubikoʼob u tʼaan Jéeoba yéetel ku líiʼskubaʼob utiaʼal u séeb púutsʼloʼob.

3. Tsol bix úuchik u jóokʼol José yéetel u familia tu kaajil Belén. (Ilawil xan le dibujooʼ.)

³ Tuláakal u kajnáaliloʼob Beleneʼ táan u kiʼ weenloʼob, maʼ u yojloʼob baʼax nojoch loobil taʼaytak u yúuchliʼ. Baʼaleʼ José, María yéetel Jesuseʼ ku chaambel jóokʼloʼob teʼ kaaj le maʼ sáasakoʼ yéetel ku joʼopʼol u binoʼob noojol. Le ka káaj u tíipʼil Kʼiineʼ, maʼ xaaneʼ Joseeʼ táan u máan tu tuukul lelaʼ: «¿Bix ken in kanáantil in watan yéetel in hijo tiʼ le enemigoʼob jach yaan u páajtaliloʼoboʼ? Si teneʼ chéen chan carpinteroen. ¿Bix ken in tsʼáa tuláakal baʼax kʼaʼabéettiʼob? ¿Yaan wa u chúukpajal in wóol in kanáant yéetel in tséent u hijo Jéeoba jeʼex u kʼubéentmiltenoʼ?». Yaʼab nukuch talamiloʼob tu máansaj José, jeʼel tak u tuklaʼal maʼ kun béeytal u aktáantikeʼ. Baʼaleʼ ken k-xakʼalt bix úuchik u aktáantkoʼobeʼ, yaan k-ilik baʼaxten jach maʼalob ka k-eʼes fe jeʼex le tu yeʼesoʼ, maases le taatatsiloʼoboʼ.

4, 5. 1) ¿Bix úuchik u kʼexpajal u kuxtal José? 2) ¿Baʼax tu yaʼalaj le ángel tiʼ José utiaʼal u kʼamik le nojoch meyaj ku kʼubéentaʼal tiʼoʼ?

⁴ U kuxtal Joseeʼ káaj u kʼexpajal junpʼéel jaʼab táanil tiʼ lelaʼ, le  tiaʼan kaʼach tu kaajil Nazaretoʼ. Teʼ kʼiinoʼoboʼ Joseeʼ tsʼokaʼaniliʼ u chʼaʼtuklik u tsʼoʼokol u beel yéetel María, u hija Helí, letiʼeʼ juntúul x-chʼúupal yaan u fe yéetel ku beetik baʼax uts tu tʼaan Dios. Baʼaleʼ junpʼéel kʼiineʼ tu yojéeltaj embarazada. Utiaʼal túun maʼ u tsʼáaik María ich suʼtsilileʼ Joseeʼ tu chʼaʼtuklaj u x-mukul divorciarkuba tiʼ letiʼ. * Baʼaleʼ le táan u tukultik lelaʼ, ichil junpʼéel wayakʼeʼ juntúul angeleʼ tu yaʼalaj tiʼ Joseeʼ, Jéeoba beet u pʼáatal embarazadail María yéetel u kiliʼich muukʼ. Ka tʼaanaj tiʼ le chaambaloʼ, le angeloʼ tu yaʼalaj: «Letiʼ kun salvartik u kaajal tiʼ u kʼebanoʼob». Tu yaʼalaj xan tiʼ José: «Maʼ a chʼaʼik saajkil a bisik María a watan ta wotoch» (Mat. 1:18-21).

⁵ Tumen José mantatsʼ ku yuʼubik tʼaaneʼ, tu beetaj le baʼax aʼalaʼabtiʼoʼ. Tu kʼamaj le jach nojoch meyaj tsʼaʼabtiʼoʼ: u líiʼsik yéetel u kanáantik u Paal Dios. Ka máan kʼiineʼ, utiaʼal u tsʼoʼokbesik baʼax ku kʼáatik u emperadoril Romaeʼ, Joseeʼ bin yéetel María tu kaajil Belén utiaʼal u tsʼíibtik u kʼaabaʼob, kex jach taʼaytak u yóolintkuba María. Teʼ túunoʼ tiʼ síij le chaambaloʼ.

6-8. 1) ¿Baʼax beet u kaʼa kʼexpajal u kuxtal José yéetel u familia? 2) ¿Baʼaxten jeʼel u páajtal u yaʼalaʼaleʼ Satanás beet u chíikpajal le «estrellaoʼ»? (Ilawil xan le tsolajiloʼ.)

⁶ Joseeʼ maʼ suunaj Nazaretiʼ, baʼaxeʼ pʼáat yéetel María tu kaajil Belén, maʼ sen náach tiʼ Jerusaleniʼ. Kex óotsiloʼobeʼ, Joseeʼ tu yilaj u tsʼáaik tuláakal baʼax kʼaʼabéet tiʼ María bey xan tiʼ le chaambaloʼ. Le maʼ sen úuch síijik Jesusoʼ binoʼob kajtal tiʼ junpʼéel naj maʼ sen nojochiʼ. Baʼaleʼ le tsʼoʼok u chan nojochtal Jesusoʼ, maʼ xaaneʼ maas tiʼ junpʼéel jaʼab yaantiʼeʼ, kaʼa kʼexpaj u kuxtaloʼob.

⁷ Junjaats astrologoʼobeʼ kʼuchoʼob tu yotoch José yéetel María, letiʼobeʼ táan kaʼach u nuʼuktaʼaloʼob tumen junpʼéel sáasil bey «estrellaeʼ». Le máakoʼobaʼ Lakʼin u taaloʼob, maʼ xaaneʼ tu náanach luʼumil Babilonia, yéetel binoʼob tak tu yotoch José utiaʼal ka chinlakoʼob tu táan le chan xiʼipal kun kʼuchul u beetuba u rey le judíoʼoboʼ.

⁸ Kex u yojloʼob, wa kex maʼeʼ, le astrologoʼoboʼ óolak u beetoʼob u kíimsaʼal chan Jesús. Maʼ Belén yáax bisaʼaboʼob tumen le sáasil ku léembal bey «estrellaoʼ», baʼaxeʼ Jerusalén, tuʼux tu yaʼaloʼob tiʼ le kʼasaʼan rey Herodes nukaʼaj u yiloʼob le chan xiʼipal ken u beetuba u rey le judíoʼoboʼ. * Lelaʼ chéen tu beetaj u maas pʼuʼujul yéetel u tʼaʼabal u kʼiʼikʼel le reyoʼ.

9-11. 1) ¿Bix k-ojéeltik áantaʼab José tumen juntúul máax maas yaan u páajtalil tiʼ Herodes yéetel tiʼ Satanás? 2) ¿Jaaj wa baʼax ku yaʼalik jujunpʼéel tsikbaloʼob yéetel cuentoʼob tu yoʼolal le viaje tu beetaj José yéetel Maríaoʼ?

⁹ Baʼaleʼ juntúul máax maas yaan u páajtalil tiʼ Herodes yéetel tiʼ Satanaseʼ, tu yáantaj José utiaʼal maʼ u kíimsaʼal Jesús. Koʼox ilik bix  úuchik. Le ka kʼuch le astrologoʼob tu yotoch Joseoʼ, tu yiloʼob Jesús yéetel María, ka túun tu síijoʼobtiʼob «oro, sak incienso yéetel mirra». Maʼ xaaneʼ José yéetel Maríaeʼ jaʼakʼ u yóoloʼob yoʼolal le baʼax tu beetoʼoboʼ. Baʼaleʼ tumen le astrologoʼob u tukultmaj u yaʼalikoʼob tiʼ rey Herodes tuʼux yaan le chan xiʼipaloʼ, Jéeobaeʼ tu yaʼalajtiʼob ichil junpʼéel wayakʼ ka u chʼaʼob yaanal bej utiaʼal u suutoʼob tu luʼumoʼob (xok Mateo 2:1-12).

¹⁰ Ka tsʼoʼok túun u bin le astrologoʼoboʼ, Jéeobaeʼ tu túuxtaj u ángel u yaʼal tiʼ José: «Líikʼen, chʼaʼ le chan xiʼipal yéetel u maamaoʼ, ka púutsʼkech tu luʼumil Egipto, tiʼ ka pʼáatkech tak ken in waʼaltech jeʼel u páajtal a lukʼleʼ; tumen Herodeseʼ jach taʼaytak u taal u kaxt le chan xiʼipal utiaʼal u kíimsoʼ» (Mat. 2:13). Jeʼex t-ilaj tu káajbal le xookaʼ, Joseeʼ tu séebaʼanil tu beetaj le baʼax aʼalaʼabtiʼoʼ. Tu yilaj u kanáantik le chan paaloʼ ka tu bisaj Egipto. Yéetel le baʼaxoʼob siʼibtiʼob tumen le astrologoʼoboʼ tu yáantubaʼob tuláakal le kʼiinoʼob pʼáatoʼob teʼeloʼ.

¹¹ Yaan tsikbaloʼob yéetel cuentoʼobeʼ ku yaʼalikoʼob baʼaloʼob maʼ jaajtak yoʼolal le viaje tu beetoʼob tak Egiptooʼ. Ku yaʼalikoʼobeʼ chan Jesús bineʼ tu beetaj jejeláas milagroʼob, jeʼex ka kóomchajak le bej tu bisoʼoboʼ, tu kanáantoʼob utiaʼal maʼ u beetaʼal loob tiʼob tumen u jaats kʼasaʼan j-ookoloʼob yéetel tu beetaj bin u pʼúunul u cheʼil le datiloʼob utiaʼal ka tʼoʼokok tumen Maríaoʼ. * Baʼaleʼ u jaajileʼ maʼ chéen chʼaʼabil le viaje tu beetoʼoboʼ, tumen jach náach tuʼux binoʼob yéetel maʼ u kʼaj óoloʼob kaʼach le tuʼux máanoʼoboʼ.

12. ¿Baʼax jeʼel u kanik le taatatsiloʼob tiʼ Joseoʼ?

¹² Le taatatsiloʼoboʼ yaʼab baʼax jeʼel u kankoʼob tiʼ Joseeʼ. Letiʼeʼ maʼ kulaj u tukult wa yaan u pʼatik u meyaj yéetel tuláakal baʼax yaantiʼ utiaʼal u kanáantik u familiaiʼ. Jach nojoch baʼal tu yilil le meyaj kʼubéentaʼabtiʼ tumen Jéeobaoʼ. Bejlaʼa xaneʼ le taatatsiloʼoboʼ táan u líiʼsik u paalaloʼob tiʼ junpʼéel yóokʼol kaab chuup yéetel baʼaloʼob kʼaastak jeʼel u kʼaskúuntik u kuxtaloʼobeʼ. Le oʼolaleʼ jach maʼalob baʼax ku beetik le taatatsiloʼob yéetel le maamatsiloʼob táan u yilik u kanáantik u paalaloʼob jeʼex tu beetil Joseoʼ.

13, 14. ¿Baʼax beet u suut José yéetel María tu kaajil Nazaret?

¹³ Maʼ xaaneʼ José yéetel Maríaeʼ maʼ xáanchajoʼob Egiptoiʼ, tumen juntúul angeleʼ tu yaʼalaj tiʼ José tsʼoʼok u kíimil Herodes. Junpʼéel úuchben profecía tiʼ le Bibliaoʼ u yaʼalmeʼ Jéeobaeʼ yaan u tʼanik u Paal  utiaʼal ka jóokʼok «tu luʼumil Egipto» (Mat. 2:15). Joseeʼ áantajnaj utiaʼal ka béeyak le profecíaaʼ tumen lukʼ Egiptoeʼ, ka suunaj tu kaajal junmúuchʼ yéetel u familia. Baʼaleʼ ¿jach tiʼ baʼax kaajil binoʼob?

¹⁴ Joseeʼ yaan u naʼat; maʼ suunaj Jerusaleniʼ tumen u yojel táan u gobernar Arquelao, juntúul j-kíimsaj máak, jeʼex Herodeseʼ. Yéetel túun u nuʼuktaj Dioseʼ, José yéetel Maríaeʼ binoʼob xaman, náach tiʼ Jerusalén. Letiʼobeʼ suunajoʼob Nazaret junpʼéel u kaajil Galilea; teʼ túunaʼ tiʼ tu máansaj u kuxtaloʼobiʼ yéetel tiʼ tu líiʼsaj u paalaloʼobiʼ (xok Mateo 2:19-23).

15, 16. ¿Bix le meyaj ku beetik kaʼach Joseoʼ, yéetel baʼax nuʼukuliloʼob ku meyajtiʼ?

¹⁵ Letiʼobeʼ maʼ jach yaan taakʼin tiʼobiʼ, le oʼolal maʼ chéen chʼaʼabil úuchik u kaxtik u kuxtaloʼob tu kaajil Nazaretiʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ Joseeʼ carpintero; lelaʼ junpʼéel meyaj maʼ chéen chʼaʼabiliʼ. Úuchjeakileʼ le carpinteroʼoboʼ ku chʼakikoʼob le cheʼoʼ, ku kuchkoʼob yéetel ku jaykʼíintikoʼob. Yéetel túun lelaʼ ku beetkoʼob najoʼob, barcoʼob bey xan mejen puenteʼob; ku beetkoʼob carretaʼob, ruedaʼob, u cheʼil kuuch yéetel nuʼukuloʼob utiaʼal u meyajtaʼal le luʼumoʼ (Mat. 13:55). Kʼaʼabéet jach yaan u muukʼ máak utiaʼal le meyajaʼ. Le carpinteroʼoboʼ u suukileʼ tu yookbal u yotochoʼob ku meyajoʼob wa tiʼ junpʼéel taller yaan tu tséel le najoʼ.

¹⁶ Tiʼ Joseeʼ yaan kaʼach yaʼab nuʼukuloʼob utiaʼal u beetik u meyaj, maʼ xaaneʼ yaʼab tiʼ leloʼobaʼ utiaʼal u taata kaʼachi. Tsʼoʼoleʼ ichil u nuʼukuloʼobeʼ tiʼ yaan kaʼach le escuadraoʼ, plomada, cordel, báat, serrucho, azuela, martillo, mazo bey xan jejeláas formonoʼob yéetel pegamentoʼob. Maʼ xaaneʼ ku meyajtiʼ le taladro de arco utiaʼal u potik cheʼoʼ, yéetel chéen jujunpʼéel clavos yaan wal tiʼeʼ, tumen teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ jach koʼojtak.

17, 18. 1) ¿Baʼax tu kanaj Jesús tiʼ u majan taata? 2) ¿Baʼaxten kʼaʼabéetchaj u maas meyaj José?

¹⁷ Chéen máans ta tuukul waʼalakbal Jesús táan u chaʼantik bix u meyaj u majan taata. Jach pʼiipʼil u yich táan u yilik tuláakal baʼax ku beetik José. Jesuseʼ le ken u yil u muukʼ u kʼab u taata, u táan u puʼuch yéetel u paakateʼ, ku tsʼáaik cuentaeʼ u taataeʼ yaan u muukʼ, u naʼat yéetel jach u yojel u beet u meyaj. Maʼ xaaneʼ Joseeʼ desde tu paalil Jesús ka káaj u kaʼansiktiʼ u beet jujunpʼéel baʼaloʼob maʼ talamtakiʼ, jeʼex u lijartik cheʼ yéetel u tikin ootʼel kayeʼ. Tsʼoʼoleʼ tu kaʼansaj  wal u kʼaj óolt jejeláas cheʼob jeʼex u cheʼil sicómoro, olivo, béek yéetel uláakʼ cheʼob.

¹⁸ Jesuseʼ ku yilik xaneʼ le muʼukʼaʼan kʼaboʼob ku meyaj tiʼ u taata utiaʼal u chʼakik cheʼob, u xotik vigaʼob yéetel u armartik wa baʼax nuʼukulileʼ, láayliʼ letiʼe muʼukʼaʼan kʼaboʼob ku meyaj tiʼ u taata utiaʼal u yeʼesik yaabilaj tiʼ u maama, tiʼ letiʼ yéetel tiʼ u yíitsʼinoʼoboʼ. José yéetel Maríaeʼ anchaj uláakʼ u paalaloʼob, le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ Jesuseʼ anchaj kex seis u túulal u yíitsʼinoʼob (Mat. 13:55, 56). Tumen yaʼab máax yaan u tséenteʼ, Joseeʼ kʼaʼabéetchaj u maas meyaj.

19. Joseeʼ, ¿bix úuchik u yáantik u familia u maas kʼaj óolt Dios?

¹⁹ Baʼaleʼ Joseeʼ baʼax ku maas tsʼáaik táanileʼ u kaʼansik u paalal u kʼaj óoltoʼob Dios. Le oʼolal ku jóoʼsik tiempo utiaʼal u tʼaan tu yéeteloʼob tiʼ Jéeoba yéetel tiʼ u leyoʼob. José yéetel Maríaeʼ suuk u bisik u paalaloʼob tu sinagogail le kaaj utiaʼal u yuʼubikoʼob u xoʼokol yéetel u tsoʼolol le Leyoʼ. Maʼ xaaneʼ ken suunakoʼob tu yotochoʼobeʼ Jesuseʼ ku sen kʼáatik u chiʼ u taataʼob yoʼolal le baʼaxoʼob tu yuʼuboʼ. Joseeʼ ku yilik wal u láaj núukik le baʼaxoʼob ku kʼáatik Jesusoʼ. Tsʼoʼoleʼ letiʼeʼ cada jaʼab ku bisik tuláakal u familia tiʼ le kʼiinbesajoʼob ku beetaʼal Jerusalén utiaʼal u adorartaʼal Diosoʼ. Jeʼex utiaʼal u binoʼob teʼ Pascuaoʼ, unaj u xíimbaltikoʼob kex 120 kilómetros utiaʼal u binoʼob bey xan utiaʼal u suutoʼob. Le viaje yéetel le kʼiinbesajoʼ ku beetik u pʼatik u yotochoʼob kaʼapʼéel semanaʼob.

20. ¿Bix jeʼel u beetik le taatatsiloʼob jeʼex Joseoʼ?

²⁰ Bejlaʼa xaneʼ le taatatsiloʼob ku meyajtikoʼob Diosoʼ, ku beetkoʼob jeʼex Joseeʼ. Tumen kex yaʼab meyaj ku beetkoʼobeʼ ku jóoʼskoʼob tiempo utiaʼal u yantaloʼob yéetel u paalaloʼob yéetel maas kʼaʼanaʼan u yilkoʼob u natsʼkoʼob yiknal Dios ke ka yanaktiʼob yaʼab baʼaloʼob. Ku beetkoʼob tuláakal le ku páajtal utiaʼal u bisik u paalaloʼob teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ, teʼ asambleaʼoboʼ yéetel ku yilik u yantaltiʼob le Áakʼabil Adoración ich Familiaoʼ. Le taatatsiloʼobaʼ beyoʼob jeʼex Joseeʼ tumen u yojloʼobeʼ le maas maʼalob herencia jeʼel u pʼatik tiʼ u paalaloʼoboʼ letiʼe u yáantkoʼob u kʼaj óoltoʼob Diosoʼ.

21. Tu kʼiiniloʼob le Pascuaoʼ, ¿baʼax suuk u beetik José yéetel u familia, yéetel bukaʼaj tiempo pʼáatak Jesús ka tu tsʼáajoʼob cuenta?

²¹ Le Bibliaoʼ ku tsolik junpʼéel baʼax úuch le yaan 12 jaʼaboʼob tiʼ Jesusoʼ. Jeʼex suukileʼ, Joseeʼ tu bisaj u paalaloʼob Jerusalén utiaʼal u kʼiinbesajil le Pascuaoʼ. Yaʼab máaxoʼob táan xan u bin u xíimbaloʼob yéetel u paalaloʼobiʼ; tsʼoʼoleʼ jach jatsʼuts u yilaʼal le cheʼoboʼ tumen u kʼiinil u yaʼaxtʼubeʼental u leʼob. Le ken joʼopʼok u naʼakloʼob tu kaʼanal  múuliloʼob u bejil Jerusaleneʼ, yaʼabeʼ ku joʼopʼol u kʼaykoʼob le kʼaayoʼob kʼaj óolaʼanoʼob bey «Canciones de las Subidas» (Sal. 120 tak 134). Maʼ xaaneʼ u milesil máakoʼob ku kʼuchloʼob teʼ kaajoʼ. Ken tsʼoʼokok le kʼiinbesajoʼ tuláakal ku káajsik u suutoʼob tu kaajaloʼob. José yéetel Maríaeʼ, maʼ xaaneʼ tumen jach yaʼab baʼaloʼob ku tuklikoʼobeʼ maʼ tu tsʼáajoʼob cuenta wa pʼáat Jesusiʼ. Maʼ xaaneʼ tu tukloʼob táan u bin yéetel u maasil u láakʼtsiloʼob. Baʼaleʼ ka máan junpʼéel túulis kʼiin táan u viajaroʼobeʼ, jaʼakʼ u yóoloʼob ka tu tsʼáajoʼob cuenta minaʼan Jesús. ¡Kensa tuʼux pʼáati! (Luc. 2:41-44.)

22, 23. ¿Baʼax tu beetaj José yéetel María le ka tu yiloʼob minaʼan Jesús, yéetel baʼax tu yaʼalaj María ka tu kaxtoʼob?

²² Letiʼobeʼ jach chiʼichnakchajoʼob, ka túun suunajoʼob tu séebaʼanil Jerusalén. Áalkabil u máan u kaxtoʼob u hijoʼob teʼ bejoʼoboʼ, yéetel táan wal u yawtikoʼob: «¡Jesús, Jesús!». ¿Tuʼux ta tʼaan tsʼoʼoki?  Tsʼoʼok óoxpʼéel kʼiin saʼatak; le oʼolal Joseeʼ maʼ xaaneʼ joʼopʼ u tuklik tsʼoʼok u fallar tiʼ Jéeoba tumen saʼat Jesús tiʼ. Ku tsʼoʼokol u sen máanoʼobeʼ, bin u kaxtoʼob teʼ templooʼ. Ka ookoʼob tiʼ junpʼéel cuarto tuʼux u muchʼmuba le máaxoʼob kaʼansik le Leyoʼ, tu yiloʼob tiʼ kulukbal xan Jesús tu yéeteloʼobiʼ. ¡Jach táaj kiʼimakchaj u yóoloʼob! (Luc. 2:45, 46.)

²³ Jesuseʼ táan u chʼenxikintik le j-kaʼansajoʼoboʼ yéetel táan u kʼáatik u chiʼob. Letiʼobeʼ jakʼaʼan u yóoloʼob yoʼolal le naʼat yaan tiʼ Jesusoʼ bey xan yoʼolal bix u núukik le kʼáatchiʼoboʼ. José yéetel Maríaeʼ jaʼakʼ u yóoloʼob xan. Le Bibliaoʼ maʼ tu yaʼalik wa yaan baʼax tu yaʼalaj José. Baʼaleʼ le baʼax tu yaʼalaj Maríaoʼ ku yeʼesik bix tu yuʼubiluba xan José: «In paal, ¿baʼaxten ta beetajtoʼon lelaʼ? ¿Maʼ wa ta wilik teen yéetel a taataeʼ táan k-sen máan kaxtech yéetel táan k-sen tuklik tuʼux tsʼoʼokech?» (Luc. 2:47, 48).

24. ¿Baʼax ku yeʼesik le Biblia yoʼolal u beetkuba taatatsilil máakoʼ?

 ²⁴ Yéetel junpʼíit tʼaanoʼobeʼ, le Bibliaoʼ ku yeʼesikeʼ maʼ chéen chʼaʼabil u beetik u taatatsilil máakiʼ. Tsʼoʼoleʼ Jesuseʼ u Hijo Dios, minaʼan u kʼeban. Kex le kʼasaʼan yóokʼol kaab ku beetik u sen chiʼichnaktal le taatatsiloʼoboʼ, le Bibliaoʼ ku líiʼsik u yóoloʼob tumen ku yaʼalikeʼ Jéeobaeʼ u yojel maʼ chéen chʼaʼabil le meyaj ku beetkoʼoboʼ.

25, 26. ¿Baʼax tu yaʼalaj Jesús tiʼ u taataʼob, yéetel bix tu yuʼubiluba José yoʼolal lelaʼ?

²⁵ Jesuseʼ tiʼ yaan kaʼach teʼ templooʼ, le tuʼux jach ku yuʼubik naatsʼ yanil tiʼ u kaʼanilbeʼen Taataoʼ. Letiʼeʼ kiʼimak u yóol yaniliʼ tumen uts tu tʼaan u kanik le baʼax ku yaʼalaʼaloʼ. Letiʼeʼ maʼ tu kʼáatnúuktaj u tʼaan u taataʼobiʼ, baʼaxeʼ yéetel tsiikileʼ tu yaʼalaj: «¿Baʼaxten táan a sen máan a kaxteneʼex? ¿Maʼ wa a wojleʼex tu yotoch in Taata kʼaʼabéet in wantaliʼ?» (Luc. 2:49).

²⁶ Ka tsʼoʼokeʼ, Joseeʼ jach tuukulnaj tiʼ le baʼax tu yaʼalaj Jesusaʼ. Maʼ xaaneʼ kiʼimakchaj u yóol tumen tu beetaj tuláakal le ku páajtal utiaʼal u kaʼansik tiʼ u majan hijo u yaabilt Jéeoba. Tsʼoʼoleʼ kex maʼ sen nojoch Jesuseʼ letiʼeʼ u yojel jach yaabiltaʼan tumen u taata. Jeʼex túun k-ilkoʼ Joseeʼ juntúul maʼalob taatatsil.

27. ¿Baʼax jatsʼuts meyajil yaan tiʼ le taatatsiloʼoboʼ, yéetel bix jeʼex u beetkoʼob jeʼex Joseeʼ?

²⁷ Wa teech taatatsilecheʼ, maʼ xaaneʼ tsʼoʼok a tsʼáaik cuentaeʼ le baʼaxoʼob ka beetkoʼ ku yáantaj utiaʼal u yilik a paalal bix juntúul maʼalob taatatsil. ¿Máasaʼ táaj jatsʼuts u beetaʼal leloʼ? Wa yaan a entenadoʼob wa a máatan paalaleʼ maʼ u tuʼubultech le baʼax tu beetaj Joseoʼ. Ilawil a yaabiltikoʼob yéetel a tratartikoʼob maʼalob. Áantoʼob u maas natsʼubaʼob tu yiknal Jéeoba Dios, le u Taataʼob yaan teʼ kaʼanoʼ (xok Efesoiloʼob 6:4).

28, 29. 1) ¿Baʼax ku yeʼesik yoʼolal José le baʼax ku yaʼalik Lucas 2:51, 52? 2) ¿Bix úuchik u yáantaʼal Jesús tumen José utiaʼal ka yanak u naʼat?

²⁸ Le Bibliaoʼ maʼ yaʼab uláakʼ baʼaloʼob ku yaʼalik yoʼolal u kuxtal Joseiʼ, baʼaleʼ le baʼax ku yaʼalikoʼ jach maʼalob ka k-xakʼalte. Le Bibliaoʼ  ku yaʼalikeʼ Jesuseʼ «seguernaj u yuʼubik u tʼaan u taataʼob» yéetel «seguernaj u sen yantal u naʼat, u nojochtal bey xan u lúubul utsil tiʼ Dios yéetel tiʼ le máakoʼoboʼ» (xok Lucas 2:51, 52). ¿Baʼax ku tsʼáaik k-naʼat le baʼax ku yaʼalik le teksto tu yoʼolal Joseoʼ? Ku tsʼáaik k-naʼateʼ Joseeʼ jach tu kanáantaj yéetel tu nuʼuktaj tubeel u familia, tumen Jesús, máax minaʼan u kʼebaneʼ, tu yeʼesaj tsiikil tiʼ yéetel tu yuʼubaj u tʼaan.

²⁹ Le Bibliaoʼ ku yaʼalik xaneʼ Jesuseʼ seguernaj «u sen yantal u naʼat». Leloʼ ku yeʼesik xaneʼ jach áantaʼab tumen José. Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ le judíoʼoboʼ yaan junpʼéel tʼaan suuk u yaʼalikoʼob. Lelaʼ tak bejlaʼeʼ tsʼíibtaʼan tiʼ jujunpʼéel libroʼobeʼ. Le tʼaanaʼ ku yaʼalikeʼ chéen bin le máaxoʼob yaantiʼob tiempo jeʼel u páajtal u yantal u naʼatoʼoboʼ. Ku yaʼalik xaneʼ le chéen óotsil máakoʼob, jeʼex le carpinteroʼob, le j-kolnáaloʼob yéetel le herreroʼoboʼ, «maʼ tu naʼatkoʼob le justicia yéetel le tojiloʼ [...] mix xan tiaʼanoʼob ichil le máaxoʼob ku yaʼalikoʼob kettʼaanoʼoboʼ». Le ka nojochchaj Jesuseʼ tu yeʼesaj maʼ jaaj le baʼax suuk u yaʼalaʼaloʼ. Tumen kex José chéen juntúul carpinteroeʼ, Jesuseʼ yaʼab u téenel tu yuʼubaj u tʼaan José tiʼ u «justicia yéetel [u] tojil» Jéeoba.

30. ¿Baʼax tu beetaj José jach maʼalob xan ka u beet le taatatsiloʼob teʼ kʼiinoʼobaʼ?

³⁰ Tsʼoʼoleʼ k-kanik xaneʼ, Joseeʼ jach tu kanáantaj Jesús, tumen le ka nojochchajeʼ jach tʼaʼaj yéetel jach yaan u muukʼ. Tu kaʼansaj xan utiaʼal ka u beet u carpinteroil; lelaʼ junpʼéel meyaj utiaʼal máakoʼob yaan u muukʼoʼob. Le oʼolal Jesuseʼ kʼuch kʼaj óoltbil bey «le carpintero[oʼ]» maʼ chéen bey u hijo le carpinterooʼ (Mar. 6:3). Lelaʼ ku yeʼesikeʼ Joseeʼ tu kaʼansaj tubeel Jesús. Le taatatsiloʼoboʼ maʼalob xan ka u beetoʼob beyoʼ, unaj u yilik u tsʼáaikoʼob baʼax kʼaʼabéet tiʼ u paalaloʼob yéetel u kaʼanskoʼob meyaj utiaʼal u náajaltik u kuxtaloʼob.

31. 1) ¿Baʼax kʼiin ku tuklaʼal kíim José? (Ilawil xan  le cuadro yaan teʼ táan juʼun 170.) 2) ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon u kuxtal José?

³¹ Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ Jesuseʼ okjaʼanaj le yaan kex 30 jaʼaboʼob tiʼoʼ; ichil le tsikbal ku beetkoʼ maʼatech u kaʼa chʼaʼchiʼitik José. Lelaʼ ku yeʼesikeʼ Maríaeʼ tsʼoʼok u pʼáatal viudail le ka káaj u kʼaʼaytaj Jesusoʼ (ilawil le cuadro: « ¿Baʼax kʼiin ka kíim José?»). Kex beyoʼ ken tʼaanakoʼon tiʼ Joseeʼ k-tuukul tiʼ juntúul taatatsil jach anchaj u fe, tu beetuba juntúul maʼalob taatatsil, tu kanáantaj u familia yéetel tu tsʼáaj tuláakal baʼax kʼaʼabéettiʼob. Tuláakloʼon kex wa taatatsiloʼon wa kex maʼeʼ, jach maʼalob ka k-il u yantaltoʼon junpʼéel fe jeʼex le anchaj tiʼ Joseoʼ.