XOOK 3
KʼAAY 35 «Le baʼaloʼob maas kʼaʼanaʼantakoʼ»
Kiʼimakkúunt u yóol Jéeoba yéetel le decisiónoʼob ka chʼaʼikoʼ
«Máakeʼ ku káajal u kaanbal kéen káajak u respetartik Jéeoba, le kéen kaanbalnak máak tiʼ le Máax Jach Santooʼ ku yantal u naʼat» (PRO. 9:10).
BAʼAX KEN K-KANE
Yaan k-kanikeʼ utiaʼal k-chʼaʼik maʼalob decisiónoʼobeʼ kʼaʼabéet u meyajtoʼon le baʼaxoʼob k-ojloʼ, le naʼatoʼ yéetel k-tuklik tubeel baʼax ken k-beete.
1. ¿Baʼax k-beetik sáamsamal, yéetel baʼaxten maʼ chéen chʼaʼabil u beetaʼaliʼ?
SÁAMSAMALEʼ ku kʼaʼabéettal k-chʼaʼik decisiónoʼob. Yanoʼobeʼ maʼ jach difíciltakoʼobiʼ jeʼex a chʼaʼtuklik baʼax ken wukʼe wa baʼax hora ken weenkech. Chéen baʼaleʼ yaan decisiónoʼobeʼ maas difíciltakoʼob. Jeʼex le yaan yil yéetel k-toj óolaloʼ, u kiʼimaktal k-óol, k-familia wa le bix ken k-adorart Diosoʼ. Tuláakloʼoneʼ k-kʼáateʼ le decisiónoʼob k-chʼaʼikoʼ ka u yaantoʼon bey xan ka u yáant k-familia. Chéen baʼaleʼ le baʼax maas k-kʼáatoʼ ka u kiʼimakkúunt u yóol Jéeoba (Rom. 12:1, 2).
2. ¿Baʼaxoʼob jeʼel u yáantkech a chʼaʼ maʼalob decisiónoʼobeʼ?
2 Teʼ xookaʼ yaan k-ilik óoxpʼéel baʼaloʼob jeʼel u yáantkoʼon k-chʼaʼ maʼalob decisiónoʼobeʼ: 1) informartaba wa ojéelt tubeel baʼax kun úuchul, 2) chʼaʼ en cuenta baʼax ku tuklik Jéeoba yéetel 3) tukult tubeel baʼax decisiónil ken a chʼaʼe. Yaan xan k-kanik baʼax jeʼel u yáantkoʼon k-yéey tubeel baʼax ken k-beeteʼ (Pro. 2:11).
OJÉELT BAʼAXOʼOB KUN ÚUCHUL
3. Yéetel junpʼéel ejemploeʼ tsol baʼaxten kʼaʼabéet a informarkaba antes a chʼaʼik junpʼéel decisión.
3 Utiaʼal a chʼaʼik maʼalob decisiónoʼobeʼ yáaxeʼ informartaba. ¿Baʼaxten jach importante ka a beet lelaʼ? Koʼox tuklikeʼ juntúul máakeʼ ku bin yiknal doctor tumen kʼojaʼan. A tuklikeʼ wa le doctor maʼ tu checartik le máakoʼ yéetel maʼ tu beetik preguntaʼob tiʼeʼ, ¿jeʼel wa u yojéeltik baʼax tratamientoil ken u tsʼáatiʼeʼ? U jaajileʼ maʼ. Toʼon xaneʼ utiaʼal k-chʼaʼik maʼalob decisiónoʼobeʼ, táanil kʼaʼabéet k-informartikba. ¿Bix jeʼel u páajtal k-beetik lelaʼ?
4. Jeʼex u yaʼalik Proverbios 18:13, ¿bix jeʼel a informarkabaeʼ? (Ilawil xan le fotoʼoboʼ).
4 A beetik preguntaʼobeʼ jach jeʼel u yáantkech utiaʼal a wojéeltik baʼax decisiónil ken a chʼaʼeʼ. Koʼox aʼalikeʼ ka invitartaʼal tiʼ junpʼéel reunión social. ¿Maʼalob wa ka xiʼikechiʼ? Wa maʼ a jach kʼaj óol le máax beetkoʼ bey xan wa maʼ jach a wojel baʼaxoʼob kun beetbileʼ, maʼ xaaneʼ maʼalob ka a beet le preguntaʼobaʼ: «¿Tuʼux kun beetbil, yéetel baʼax kʼiin? ¿Jaytúul máakoʼob kun binoʼobiʼ? ¿Máax kun nuʼuktik tuláakal le baʼaxoʼob kun beetbiloʼ? ¿Máaxoʼob kun binoʼobiʼ? ¿Baʼaxoʼob kun beetbiliʼ? ¿Yaan wa u yuʼukʼul baʼaloʼob ku káalkunajoʼobiʼ?». U núukil le preguntaʼobaʼ jach jeʼel u yáantkech utiaʼal a chʼaʼik junpʼéel maʼalob decisióneʼ (xok Proverbios 18:13).
5. ¿Baʼax unaj a beetik le kéen a wojéelt le baʼaxoʼob jeʼel u yúuchloʼ?
5 Le kéen a wojéelt u núukil le preguntaʼoboʼ, tuukulnen tiʼ uláakʼ baʼaloʼob jeʼel u yúuchleʼ. Por ejemploeʼ, ¿yaan wa u bin máakoʼob maʼatech u beetkoʼob baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ? ¿Yaan wa u yuʼukʼul baʼaloʼob ku káalkunajoʼob yéetel mix máak kun kanáantik le baʼax kun beetbiloʼ? ¿Chíikaʼan wa jeʼel u píitmáan le baʼaxoʼob kun beetbil teʼ fiestaoʼ? (1 Ped. 4:3). Wa ka bineʼ, ¿yaan wa a perdertik a reunión wa maʼ tun páajtal a jóokʼol kʼaʼaytaj? Wa ka tuukul tiʼ tuláakal le baʼaloʼobaʼ yaan u páajtal a chʼaʼik junpʼéel maʼalob decisión. Chéen baʼaleʼ lelaʼ chéen letiʼe yáax baʼax unaj a beetkoʼ. Tumen yaan uláakʼ baʼax unaj a beetik. Maʼ xaaneʼ techeʼ ka tuklikeʼ maʼ kʼaas ka xiʼikechiʼ, pero ¿bix u yilik Jéeoba? (Pro. 2:6).
CHʼAʼ EN CUENTA BAʼAX KU TUKLIK JÉEOBA
6. Jeʼex u yaʼalik Santiago 1:5, ¿baʼax unaj k-kʼáatik tiʼ Jéeoba?
6 Kʼáat tiʼ Jéeoba ka u yáantech tuukul jeʼex u tuukul letiʼeʼ. Jéeobaeʼ ku yaʼaliktoʼoneʼ ‹jeʼel u tsʼáaiktoʼon naʼateʼ yéetel maʼ ken u chʼin t-ich› (xok Santiago 1:5). Le naʼatoʼ yaan u yáantkoʼon k-il wa le decisión ken k-chʼaʼoʼ yaan u kiʼimakkúuntik u yóol Jéeoba wa maʼ.
7. ¿Bix jeʼel a wojéeltik baʼax ku tuklik Jéeobaeʼ? Aʼal junpʼéel ejemplo.
7 Kéen tsʼoʼokok a kʼáatik u yáantaj Jéeobaeʼ jach ilawil bix ken u núukiltech. Tuukulnen tiʼ lelaʼ: koʼox aʼalikeʼ ka bin de viaje, pero ka saʼatal. ¿Máasaʼ jeʼel a kʼáatik u yáantaj juntúul máax kajaʼan teʼeloʼ? Chéen baʼaleʼ, ¿jeʼel wa a lukʼul antes u núukiktech le baʼax ta kʼáatajtiʼoʼ? ¿Máasaʼ maʼ? Baʼaxeʼ yaan a jach chʼenxikintik le baʼax ken u yaʼaltechoʼ. Bey xan u yúuchul le kéen a kʼáat naʼat tiʼ Jéeobaoʼ, kʼaʼabéet a jach ilik bix ken u núuktech yéetel le Biblia le baʼax taak a wojéeltikoʼ. Tuukulnakoʼon tu kaʼatéen tiʼ le reunión social tsʼoʼok k-yáax chʼaʼchiʼitikoʼ. Antes a chʼaʼtuklik wa yaan a bineʼ chʼaʼ en cuenta lelaʼ: ¿Baʼax ku yaʼalik le Biblia yoʼolal le fiestaʼob maʼ tu tsʼaʼabal u pʼiis mix baʼaloʼ? ¿Yéetel máaxoʼob maʼ unaj a biskabaiʼ? ¿Yaan wa a tsʼáaik táanil u Reino Dios tak tiʼ le baʼaxoʼob uts ta tʼaanoʼ? (Mat. 6:33; Rom. 13:13; 1 Cor. 15:33).
8. ¿Baʼax jeʼel a beetik wa kʼaʼabéet a wáantaʼal utiaʼal a kaxtik le información kʼaʼabéettechoʼ? (Ilawil xan le fotooʼ).
8 Yaan kʼiineʼ yaan u kʼaʼabéettal u yáantaʼal máak utiaʼal u kaxtik información tiʼ le baʼax taak u yojéeltikoʼ. Juntúul sukuʼun wa juntúul kiik yiijchajaʼan u tuukuleʼ jach jeʼel u yáantkoʼoneʼ. Chéen baʼaleʼ maʼalob ka investigarnakech chéen ta juunal. Jach yaʼab publicaciónoʼob yaantoʼon utiaʼal xakʼalxook, jeʼex le Áantaj utiaʼal u xakʼalxook u testigoʼob Jéeobaoʼ bey xan le libro Principioʼob jeʼel u yáantkech ichil a kuxtaleʼ. Chéen baʼaleʼ maʼ u tuʼubultecheʼ le baʼax maas importanteoʼ letiʼe a chʼaʼik junpʼéel decisión ku kiʼimakkúuntik u yóol Jéeobaoʼ.
9. ¿Bix jeʼel a wojéeltik wa le decisión ken a chʼaʼoʼ yaan u kiʼimakkúuntik u yóol Jéeoba? (Efesios 5:17).
9 ¿Bix jeʼel a wojéeltik wa le decisión ken a chʼaʼoʼ yaan u kiʼimakkúuntik u yóol Jéeoba? Yáaxeʼ kʼaʼabéet a kʼaj óoltik tubeel. Proverbios 9:10, ku yaʼalikeʼ «le kéen kaanbalnak máak tiʼ le Máax Jach Santooʼ ku yantal u naʼat». Lelaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ utiaʼal u yantal u naʼat máakeʼ kʼaʼabéet u kʼaj óoltik u jatsʼuts modosoʼob Jéeoba, le baʼax u kʼáatoʼ, le baʼax uts tu tʼaanoʼ bey xan le baʼax u pʼekmoʼ. Tukulte: «Beora in wojel bix u tuukul Dioseʼ, ¿baʼax decisiónil ken in chʼaʼe?» (xok Efesios 5:17).
10. ¿Baʼaxten maas importante ka k-beet baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ ke le baʼaxoʼob suuk u beetaʼal teʼ tuʼux kajaʼanoʼonoʼ?
10 Utiaʼal k-kiʼimakkúuntik u yóol Jéeobaeʼ yaan horaeʼ ku kʼaʼabéettal k-beetik baʼaloʼob jeʼel u decepciónartik k-láakʼtsiloʼob wa k-amigoʼobeʼ. Por ejemploeʼ yaan taatatsiloʼobeʼ ku sen presionarkoʼob u hijaʼob utiaʼal ka tsʼoʼokok u beeloʼob yéetel juntúul máak ayikʼal kex maʼ u tsʼaamaj u yóol u meyajt Jéeobaiʼ. U jaajileʼ tuláakal taatatsil u kʼáat ka xiʼik utsil tiʼ u hija yéetel maʼ u máansik óotsilil. Chéen baʼaleʼ wa ku tsʼoʼokol u beel yéetel juntúul máax maʼ u yaabiltmaj Jéeobaeʼ, ¿máax kun áantik utiaʼal u muʼukʼaʼantal u fe? ¿Baʼax ku tuklik Jéeoba yoʼolal le baʼax ku beetaʼalaʼ? U núukileʼ tiaʼan tiʼ Mateo 6:33, teʼeloʼ ku yaʼalikeʼ ‹unaj k-tsʼáaik táanil le Reino ichil k-kuxtaloʼ›. U jaajileʼ k-respetartik k-taataʼob bey xan le máaxoʼob yanoʼob t-kaajaloʼ, chéen baʼaleʼ le baʼax maas importanteoʼ letiʼe k-kiʼimakkúuntik u yóol Jéeobaoʼ.
YÉEY TUBEEL BAʼAX KEN A BEETE
11. Jeʼex u yaʼalik Filipenses 1:9, 10, ¿baʼax jeʼel u yáantkech a chʼaʼ junpʼéel maʼalob decisióneʼ?
11 Kéen tsʼoʼokok a xakʼaltik le principioʼob ku tʼaanoʼob yoʼolal le decisión ken a chʼaʼoʼ tukult tubeel baʼax ken a beete (xok Filipenses 1:9, 10). ¿Baʼax jeʼel u yáantkech utiaʼal a chʼaʼik junpʼéel maʼalob decisióneʼ? Meyajnaktech le naʼat ku tsʼáaik Diosoʼ. Leloʼ yaan u yáantkech utiaʼal a wilik bix jeʼel u bintech yoʼolal le decisión ken a chʼaʼoʼ. Yaan kʼiineʼ yaan a wilkeʼ chéen chʼaʼabil ken a decidirtil junpʼéel baʼal. Pero yaan kʼiineʼ yaan u maas chan difíciltaltech tumen maʼ jach claro u yilaʼal bix kun bintech yoʼolal le baʼax ken a chʼaʼtukloʼ. Wa k-tuukul tiʼ le baʼaloʼobaʼ yaan u páajtal k-chʼaʼik maʼalob decisiónoʼob tak tiʼ baʼaloʼob jach difíciltakoʼob.
12, 13. ¿Baʼax jeʼel u yáantkech a wil baʼax meyajil ken a kʼameʼ?
12 Tuukulnen tiʼ lelaʼ: koʼox aʼalikeʼ táan a kaxtik meyaj utiaʼal u páajtal a tsʼáaik baʼax kʼaʼabéet tiʼ a familia yéetel ku yaʼalaʼaltech yaan kaʼapʼéel meyajoʼob jeʼel u páajtal a beetkeʼ. Antes a chʼaʼtuklik máakalmáak ken a kʼameʼ chʼaʼ en cuenta baʼaloʼob jeʼex, baʼax meyajil ken a beetiʼ, máakalmáak u horarioil, bukaʼaj u náachil yéetel chʼaʼ en cuenta uláakʼ baʼaloʼob xan. Le kaʼapʼéel meyajoʼobaʼ maʼ tu bin tu contra le baʼax ku yaʼalik Bibliaoʼ, le oʼolal maʼ xaaneʼ jeʼel u taaktal a yéeyik le meyaj maas maʼalob u boʼoliloʼ wa le maas uts ta wichoʼ. Chéen baʼaleʼ antes a chʼaʼik junpʼéel decisióneʼ kʼaʼabéet a chʼaʼik en cuenta uláakʼ baʼaloʼob.
13 Tuukulnen tiʼ lelaʼ: «¿Le meyaj ken in kʼamoʼ yaan wa u chaʼik in bin reunión? ¿Yaan wa u luʼsikten yaʼab tiempo ka pʼáatak maʼ tu páajtal in wantal yéetel in familia mix in wáantkoʼob utiaʼal u muʼukʼaʼantal u fejoʼob?». K-tuukul tiʼ le preguntaʼobaʼ yaan u yáantkoʼon utiaʼal maʼ k-tuukul chéen tiʼ le taakʼinoʼ. Baʼaxeʼ ka k-tsʼáa táanil le baʼaloʼob maas kʼaʼanaʼantakoʼ, jeʼex k-adorartik Jéeoba bey xan k-tsʼáaik baʼax kʼaʼabéet tiʼ k-familia. Beyoʼ yaan u páajtal k-chʼaʼik decisiónoʼob ku kiʼimakkúuntik u yóol Jéeoba.
14. Le yaabilaj yéetel le naʼat ku taal tiʼ Diosoʼ, ¿bix jeʼel u yáantkech utiaʼal maʼ a beetik u tʼóochpajal u maasileʼ?
14 Wa k-naʼatik tubeel baʼax u kʼáat Dioseʼ le decisiónoʼob ken k-chʼaʼoʼ maʼ ken u beet u ‹tʼóochpajal uláakʼ máakoʼob› (Fili. 1:10). Lelaʼ maas unaj k-chʼaʼik en cuenta kéen k-chʼaʼtukult bix ken k-vestirtba yéetel bix ken k-arreglartba. Maʼ xaaneʼ yaan junpʼéel nookʼ jatsʼuts k-ilik, chéen baʼaleʼ jeʼel u beetik u tʼóochpajal juntúul sukuʼun wa juntúul máax maʼatech u meyajtik Jéeobaeʼ. K-tuukul tiʼ leloʼ yaan u yáantkoʼon k-chʼaʼ en cuenta bix u yuʼubikuba u maasil. Tsʼoʼoleʼ le yaabilajoʼ yaan u yáantkoʼon utiaʼal k-kaxtik u ‹yutsil uláakʼ máakoʼob› bey xan utiaʼal k-eʼesik kabal óolal (1 Cor. 10:23, 24, 32; 1 Tim. 2:9, 10). Beyoʼ le decisiónoʼob ken k-chʼaʼoʼ yaan u yeʼesik k-yaabiltmaj yéetel k-respetartik u maasil.
15. ¿Baʼax unaj k-chʼaʼik en cuenta antes k-chʼaʼtuklik junpʼéel baʼal jach importante?
15 Wa yaan a chʼaʼtuklik junpʼéel baʼal jach importanteeʼ, ilawil wa yáantech tuláakal le baʼax kʼaʼabéetoʼ. Jesúseʼ tu kaʼansajtoʼoneʼ le kéen k-chʼaʼ junpʼéel decisióneʼ kʼaʼabéet ‹k-kutal k-tukult bukaʼaj ken u tojolttoʼon› (Luc. 14:28). Le oʼolaleʼ ilawil bukaʼaj tiempo ken u bistech, bukaʼaj taakʼin yéetel baʼaxoʼob kun kʼaʼabéettaʼal a beetik utiaʼal a béeykuntik le baʼax ta chʼaʼtukloʼ. Yaan kʼiineʼ maʼalob ka a tsikbalt tiʼ a familia le baʼax ta chʼaʼtukloʼ, beyoʼ letiʼobeʼ yaan u páajtal u yáantkechoʼob. ¿Baʼaxten jach kʼaʼabéet a planeartik tubeel bix ken a beetil le baʼax ta chʼaʼtukloʼ? Tumen leloʼ yaan u yáantkech utiaʼal a wilik wa yaan baʼaxoʼob unaj a kʼexik bey xan wa yaan baʼaxoʼob unaj a maas maʼalobkíintik. Tsʼoʼoleʼ wa ka kʼáatik u yáantaj a familia yéetel ka chʼenxikintik le baʼaxoʼob ku yaʼalikoʼobtechoʼ letiʼobeʼ maas jeʼel u yáantkechoʼob utiaʼal ka jóokʼok tubeel le baʼax ta chʼaʼtukloʼ (Pro. 15:22).
CHʼAʼ JUNPʼÉEL MAʼALOB DECISIÓN
16. ¿Baʼaxoʼob unaj a beetik utiaʼal a chʼaʼik junpʼéel maʼalob decisión? (Ilawil xan le cuadro « ¿Bix jeʼel a chʼaʼik maʼalob decisiónoʼobeʼ?»).
16 Wa tsʼoʼok a beetik tuláakal le baʼaxoʼob tsʼoʼok k-aʼalikoʼ, jeʼel u páajtal a chʼaʼik junpʼéel maʼalob decisióneʼ. Wa tsʼoʼok a wilik tuláakal le baʼaxoʼob jeʼel u yúuchloʼ yéetel tsʼoʼok a xakʼaltik le principioʼob yaan teʼ Bibliaoʼ yaan a chʼaʼik junpʼéel decisión yaan u beetik u kiʼimaktal u yóol Jéeoba. Beoraaʼ jeʼel u páajtal a kʼáatik tiʼ Jéeoba ka u yáantech utiaʼal ka jóokʼok maʼalobil le baʼax ta chʼaʼtukloʼ.
17. ¿Baʼax jeʼel u yáantkech a chʼaʼ maʼalob decisiónoʼobeʼ?
17 Maʼ xaaneʼ úuchjeakileʼ ta chʼaʼaj decisiónoʼob maʼalob jóokʼikoʼob. Chéen baʼaleʼ kʼaʼajaktecheʼ utiaʼal u jóokʼol maʼalobil junpʼéel decisióneʼ maʼ chéen kʼaʼabéet a confiar tiʼ le baʼaxoʼob a wojloʼ mix tiʼ le naʼat yaantechoʼ. Baʼaxeʼ kʼaʼabéet a confiar tiʼ le naʼat ku taal tiʼ Jéeobaoʼ. Chéen letiʼ jeʼel u tsʼáaiktoʼon le kʼaj óolaliloʼ bey xan le naʼat kʼaʼabéettoʼonoʼ (Pro. 2:1-5). Jéeobaeʼ ku yáantkoʼon k-chʼaʼ maʼalob decisiónoʼob, leloʼ ku kiʼimakkúuntik xan u yóol (Sal. 23:2, 3).
KʼAAY 28 In kʼáat in bisinba yéetel Jéeoba