1, 2. 1) Le máaxoʼob ku binoʼob kajtal táanxel luʼumiloʼ, ¿baʼax ku aktáantkoʼob? (Ilawil le foto yaan tu káajbal le xookaʼ.) 2) ¿Baʼax aʼalaʼab tiʼ le cristianoʼob ka u beetoʼoboʼ, yéetel baʼax ken k-núuk teʼ xookaʼ?

OSEIEʼ ^[1] tsʼoʼok maas tiʼ treinta años lukʼuk Ghana ka bin kajtal Europa. Teʼ kʼiinoʼoboʼ letiʼeʼ maʼ u beetuba u j-jaajkunaj Jéeobaiʼ. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Maʼ xáanchaj ka tin tsʼáaj cuentaeʼ u maasil máakoʼoboʼ maʼatech u tuukuloʼob tin woʼolal. U climail le luʼumil tuʼux binenoʼ jach jelaʼan tin wuʼuyil. Le ka jóokʼen teʼ aeropuerto yéetel le ka tin wuʼuyaj jach keʼeloʼ, káaj in wokʼol». Oseieʼ máan maas tiʼ junpʼéel año maʼ u kaxt junpʼéel maʼalob meyajiʼ tumen maʼ u yojel le idioma ku tʼaʼanal teʼ tuʼux binoʼ. Tsʼoʼoleʼ tumen náach tiʼ u luʼumil yaneʼ ku sen tuklik u láakʼtsiloʼob yéetel ku yuʼubikuba tu juunal.

² Wa ka úuchuktech le baʼax úuch tiʼ Oseioʼ, ¿bix jeʼel u yutstal ta tʼaan ka tratartaʼakecheʼ? ¿Máasaʼ jeʼel u kiʼimaktal a wóol wa ka kʼaʼamkech yéetel yaabilaj tumen le sukuʼunoʼob teʼ Najil Reino kex táanxel luʼumilech yéetel kex yaanal u color a wootʼeleʼ? Teʼ Bibliaoʼ ku yaʼalaʼal tiʼ le jaajil cristianoʼoboʼ: «Maʼ u tuʼubulteʼex a kʼamkeʼex  yéetel utsil le uʼulaboʼoboʼ» (Heb. 13:2). Ich griegoeʼ le tʼaanoʼobaʼ u kʼáat xan u yaʼal u yeʼesaʼal utsil tiʼ le máaxoʼob maʼ kʼaj óolaʼanoʼoboʼ, ichiloʼobeʼ táakaʼan xan le j-táanxel luʼumiloʼoboʼ. Le oʼolaleʼ koʼox ilik u núukil le kʼáatchiʼobaʼ: ¿Bix u yilik Jéeoba le j-táanxel luʼumiloʼoboʼ? ¿Yaan wa baʼax unaj k-kʼexik yoʼolal bix k-ilkoʼob? ¿Baʼax jeʼel u páajtal k-beetik utiaʼal k-eʼesik utsil tiʼ juntúul táanxel luʼumil ku kʼuchul t-múuchʼulileʼ?

3, 4. Jeʼex u yaʼalik Éxodo 23:9, ¿bix u kʼáat Jéeoba ka tratartaʼak le j-táanxel luʼumiloʼob tumen le israelitaʼoboʼ, yéetel baʼaxten?

³ Ka tsʼoʼok u jóokʼol le israelitaʼob tu luʼumil Egiptooʼ, Jéeobaeʼ tu tsʼáaj leyoʼob tiʼ bix unaj u tratartaʼal le máaxoʼob maʼ israelitaʼob binoʼob tu yéeteloʼoboʼ (Éxo. 12:38, 49; 22:21). Jeʼex úuchjeakil tak bejlaʼeʼ, maʼ chéen chʼaʼabil u máansik u kuxtal le máaxoʼob ku binoʼob kajtal táanxel luʼumiloʼ, le oʼolaleʼ úuchjeakileʼ Jéeobaeʼ jach tu kanáantoʼob. Junpʼéel bix tu beetileʼ letiʼe u chaʼik u meentsʼuloʼoboʼ wa u jochkoʼob le ku bin u pʼáatloʼ (Lev. 19:9, 10).

⁴ Jéeobaeʼ maʼ chéen tu yaʼalaj tiʼ le israelitaʼob ka u tratartoʼob maʼalob le j-táanxel luʼumiloʼoboʼ, baʼaxeʼ tu yaʼalaj xan tiʼob ka u kʼaʼajsoʼob bix tu yuʼubilubaʼob le tiaʼanoʼob táanxel luʼumiloʼ (xok Éxodo 23:9). Le israelitaʼoboʼ kuxlajoʼob Egipto bey palitsiloʼobeʼ yéetel maʼ tratartaʼaboʼob maʼalobiʼ tumen jelaʼan bix u kuxtaloʼob tiʼ le egipcioʼoboʼ (Gén. 43:32; 46:34; Éxo. 1:11-14). Letiʼobeʼ jach beetaʼab u muʼyajoʼob. Jéeobaeʼ u kʼáat ka u kʼaʼajsoʼob mantatsʼ lelaʼ tumen beyaʼ yaan u tratartikoʼob maʼalob le j-táanxel luʼumiloʼob kajaʼanoʼob ichiloʼoboʼ (Lev. 19:33, 34).

5. ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon k-eʼes utsil tiʼ le j-táanxel luʼumiloʼob jeʼex u beetik Jéeobaoʼ?

⁵ Jéeobaeʼ maʼ kʼexpajak bix u yilik le j-táanxel luʼumiloʼoboʼ. Le oʼolaleʼ wa juntúul j-táanxel luʼumil ku bin t-múuchʼulileʼ maʼ unaj u tuʼubultoʼoneʼ Jéeobaeʼ láayliʼ ku yeʼesik u yutsil tiʼ letiʼobeʼ (Deu. 10:17-19; Mal. 3:5, 6). Maʼalob xan ka tuukulnakoʼon tiʼ tuláakal le baʼaxoʼob ku aktáantik le j-táanxel luʼumiloʼoboʼ. Maʼ xaaneʼ letiʼobeʼ maʼ tu naʼatkoʼob le idioma ku tʼaʼanal teʼ tuʼux binoʼob kajtaloʼ yéetel maʼ xaaneʼ ku mixbaʼalkúuntaʼaloʼob. Le oʼolaleʼ unaj k-ilik k-áantkoʼob yéetel k-eʼesik utsil tiʼob (1 Ped. 3:8).

6, 7. ¿Baʼaxten k-aʼalik le sukuʼunoʼob teʼ yáax siglooʼ tu kanoʼob u tratartoʼob maʼalob jeʼel máaxakeʼ?

⁶ Le cristianoʼob teʼ yáax siglooʼ tu kanaj u yeʼes u yaabilajoʼob tiʼ u maasil kex maʼ bey u beetik kaʼach u maasil judíoʼoboʼ. Teʼ Pentecostés tu añoil 33, le cristianoʼob judíoʼob yanoʼob Jerusalenoʼ tu kʼamoʼob yéetel yaabilaj bey xan yéetel utsil le túumben cristianoʼob ku taaloʼob táanxel luʼumiloʼ (Bax. 2:5, 44-47). Úuchik u beetkoʼob lelaʼ tu naʼatoʼobeʼ ichil u kʼamkoʼob le uʼulaboʼoboʼ táakaʼan xan u yeʼeskoʼob utsil tiʼ le máaxoʼob maʼ u kʼaj óoloʼoboʼ.

⁷ Le ka joʼopʼ u bin u yaʼabtal le cristianoʼoboʼ, le judíoʼob ku tʼankoʼob griegooʼ joʼopʼ u quejartikubaʼob tumen maʼatech u tratartaʼal maʼalob le viudaʼob ku tʼankoʼob xan griegooʼ (Bax. 6:1). Utiaʼal u yutstal le problemaaʼ tu yéeyoʼob siete máakoʼob noʼojaʼanoʼob utiaʼal ka u yiloʼob u tratartaʼal maʼalob tuláakal le viudaʼoboʼ. Le máaxoʼob yéeyaʼab tumen le apostoloʼoboʼ ich griego yanil u kʼaabaʼob, lelaʼ áantajnaj utiaʼal ka u yuʼububa maʼalobil le viudaʼoboʼ (Bax. 6:2-6).

8, 9. 1) ¿Baʼax jeʼel u yeʼesik maʼatech k-tratartik maʼalob le j-táanxel luʼumiloʼoboʼ? 2) ¿Baʼax unaj k-luʼsik tu séebaʼanil t-puksiʼikʼal? (1 Ped. 1:22.)

⁸ Kex k-tsʼáaik cuenta wa maʼeʼ tuláakloʼon k-yaabiltmaj le tuʼux k-taaloʼ (Rom. 12:2). Tsʼoʼoleʼ yaan horaeʼ k-uʼuyik u yaʼalik baʼal k-vecinoʼob, k-éet meyajoʼob wa k-éet xookoʼob tiʼ le j-táanxel luʼumiloʼoboʼ chéen tumen jelaʼan u color u yootʼeloʼob wa yaanal bix u tʼaanoʼob.  ¿Bey wa xan k-tuukul jeʼex letiʼoboʼ? ¿Bix k-uʼuyikba ken aʼalaʼak wa baʼax tu yoʼolal le tuʼux k-taaloʼ wa yoʼolal le baʼaxoʼob suuk k-beetkoʼ?

⁹ Le apóstol Pedrooʼ anchaj junpʼéel tiempo maʼ maʼalob u tratartik kaʼach le máaxoʼob maʼ judíoʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ jujunpʼíitil úuchik u xulik u tuukul beyoʼ (Bax. 10:28, 34, 35; Gal. 2:11-14). Wa k-tsʼáaik cuenta maʼatech k-tratartik maʼalob le j-táanxel luʼumiloʼob yéetel chéen k-yaabiltmaj le luʼumil tuʼux k-taaloʼ, unaj k-luʼsik tu séebaʼanil t-puksiʼikʼal (xok 1 Pedro 1:22). ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal k-kʼexik k-tuukuleʼ? Letiʼe k-kʼaʼajsik kex jeʼel tuʼuxak k-taaleʼ, tuláakloʼon kʼebanoʼon yéetel mix máak ku náajmatik u salvartaʼal (Rom. 3:9, 10, 21-24). Le oʼolaleʼ maʼ unaj k-tuklik wa maas maʼaloboʼon tiʼ u maasiliʼ (1 Cor. 4:7). Unaj k-tuukul jeʼex le apóstol Pablooʼ, letiʼeʼ tu yaʼalaj tiʼ le sukuʼunoʼob yéeyaʼanoʼoboʼ: «Teʼexeʼ maʼ uʼulabeʼexiʼ mix j-táanxel luʼumileʼexiʼ, baʼaxeʼ [...] táakpajaʼaneʼex ichil le máaxoʼob yanoʼob ichil u yotoch Diosoʼ» (Efe. 2:19). Tuláakloʼon unaj k-ilik maʼ k-tuukul kʼaas tiʼ le j-táanxel luʼumiloʼoboʼ beyoʼ yaan u chíikpajal táan ‹k-búukbesikba yéetel le túumben kuxtaloʼ› (Col. 3:10, 11).

10, 11. Boazeʼ, ¿bix tu yeʼesil utsil tiʼ le j-táanxel luʼumiloʼob jeʼex u beetik Jéeobaoʼ?

¹⁰ Boaz, juntúul máax tu meyajtaj Dios úuchjeakileʼ tu yeʼesaj xan le yaabilaj ku yeʼesik Jéeoba tiʼ le j-táanxel luʼumiloʼoboʼ. ¿Bix tu beetil? Le ka bin Boaz u yil bix u bin le joochoʼ, tu yileʼ Rut, juntúul koʼolel tiʼ u taal tiʼ u luʼumil Moabeʼ, jach u tsʼaamaj u yóol kaʼach u meentsʼult le ku bin u pʼatik le máaxoʼob ku joochoʼoboʼ. Le Ley tsʼaʼab tiʼ Moisesoʼ ku yaʼalikeʼ yaan derecho tiʼ Rut u meentsʼul, chéen baʼaleʼ kex u yojel lelaʼ letiʼeʼ tu kʼáataj permiso. Ka tu yojéeltaj Boaz lelaʼ jach jaʼakʼ u yóol ka tu yaʼalajtiʼ ka u mol le cebada teʼ tuʼux ku tsʼaʼabal le tsʼoʼok u joʼocholoʼ (xok Rut 2:5-7, 15, 16).

¹¹ Le baʼax tu tsikbaltoʼob le ka tsʼoʼokoʼ, ku yeʼesikeʼ Boazeʼ jach taak u yáantik Rut tumen u yojel yaʼab baʼaxoʼob tsʼoʼok u muʼyajtik tumen yaanal luʼumil u taal. Letiʼeʼ tu yaʼalajtiʼeʼ ka xiʼik tuʼux yaan u maasil koʼoleloʼoboʼ utiaʼal maʼ u molestartaʼal tumen le máaxoʼob ku joochoʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ tu yilaj xan ka tsʼaʼabak janal yéetel jaʼ tiʼ Rut jeʼex u tsʼaʼabal tiʼ u maasil j-meyajoʼoboʼ. Boazeʼ maʼ tu mixbaʼalkúuntaj Rutiʼ baʼaxeʼ tu yilaj u líiʼsik u yóol (Rut 2:8-10, 13, 14).

12. Wa k-eʼesik utsil tiʼ le j-táanxel luʼumiloʼoboʼ, ¿baʼax utsil ken u kʼamoʼob?

¹² Boazeʼ tu yeʼesaj utsil tiʼ Rut tumen tu yáantaj Noemí, u suegra, chéen baʼaleʼ tu yilaj xan u yáantik Rut tumen tsʼoʼok kaʼach u káajal u meyajtik Jéeoba yéetel tu kaxtaj u yáantaj Jéeoba (Rut 2:12, 20; Pro. 19:17). Le ka tu yeʼesaj Boaz yaabilaj tiʼ Ruteʼ táan kaʼach u yeʼesik yaabilaj jeʼex Jéeobaeʼ (Rut 2:12, 20; Pro. 19:17). Teʼ kʼiinoʼobaʼ wa xan k-eʼesik utsileʼ, yaan u béeytal k-áantik «u jejeláasil máakoʼob» utiaʼal u kankoʼob u jaajil yéetel utiaʼal ka u yiloʼob bukaʼaj yaabiltaʼaniloʼob tumen Jéeoba (1 Tim. 2:3, 4).

13, 14. 1) ¿Baʼaxten unaj k-kʼamik maʼalob le j-táanxel luʼumiloʼob teʼ tu Najil Reinooʼ? 2) ¿Baʼax jeʼel a beetik wa maʼ ta kaxtik baʼax a waʼal tiʼ juntúul máax táanxel luʼumil u taaleʼ?

¹³ Junpʼéel bix jeʼel k-eʼesik utsil tiʼ le j-táanxel luʼumiloʼoboʼ letiʼe ka k-kʼamoʼob yéetel yaabilaj teʼ Najil Reinooʼ. Jujuntúul sukuʼunoʼob táanxel luʼumil u taaloʼobeʼ tu káajbaleʼ maʼ xaaneʼ suʼlakoʼob yéetel maʼatech u jach biskubaʼob yéetel u maasil. Maʼ xaan xaneʼ tu yoʼolal bix líiʼsaʼaniloʼob bey xan wa óotsiloʼob wa maʼeʼ yaan horaeʼ ku yuʼubikoʼob jach mix baʼaloʼob tu táan uláakʼ razaʼob wa uláakʼ máaxoʼob tiʼ uláakʼ luʼumil u taaloʼob. Le oʼolaleʼ yáax toʼon unaj k-ilik eʼesik utsil tiʼob yéetel k-áantkoʼob. Wa yaan ichil k-idioma le JW Languageoʼ jeʼel u páajtal k-kanik bix u saludartaʼal máak ichil le idioma ku tʼankoʼoboʼ (xok Filiposiloʼob 2:3, 4).

 ¹⁴ ¿Kux túun wa maʼ t-kaxtik baʼax k-aʼaltiʼ tumen maʼ k-ojel yaʼab baʼaxoʼob teʼ tuʼux u taaloʼ? Wa beyoʼ jeʼel u páajtal k-tsikbaltiktiʼ wa baʼax t-oʼolaleʼ. Maʼ xaaneʼ yaan a wilkeʼ tiʼ yaʼab baʼaloʼob igual bix a wuʼuyikabaʼex. Maʼ unaj xan u tuʼubultoʼoneʼ tiʼ cada luʼumileʼ yaan baʼaloʼob maʼalobtak yéetel baʼaloʼob maʼ maʼalobtakiʼ.

15. ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon k-eʼes paciencia tiʼ le máaxoʼob táan u yilik u suuktaloʼob táanxel luʼumiloʼ?

¹⁵ Utiaʼal k-áantik u maasil u yuʼububa maʼalobileʼ tuukulnakoʼon tiʼ le kʼáatchiʼaʼ: «Wa ka xiʼikoʼon táanxel luʼumileʼ, ¿bix k-kʼáat ka tratartaʼakoʼon?» (Mat. 7:12). Unaj k-eʼesik paciencia tiʼob tumen letiʼobeʼ táan u yilik u suuktaloʼob táanxel luʼumil. Maʼ xaaneʼ tu káajbaleʼ maʼ ken k-naʼat baʼaxten bey u beetkoʼob wa baʼaxoʼ, wa baʼaxten bey u tuukuloʼoboʼ. Le oʼolaleʼ tu lugar k-páaʼtik ka tuukulnakoʼob jeʼex le máakoʼob teʼ tuʼux kajaʼanoʼonoʼ, ¿baʼaxten maʼ t-ilik k-yaabiltikoʼob jeʼel bixoʼoboʼ? (Xok Romailoʼob 15:7.)

16, 17. 1) ¿Bix jeʼel k-kʼaj óoltik maʼalob le j-táanxel luʼumiloʼoboʼ? 2) ¿Bix jeʼel u páajtal k-áantik le sukuʼunoʼob táanxel luʼumiloʼob yanoʼob t-múuchʼuliloʼ?

¹⁶ Utiaʼal k-kʼaj óoltik maʼalob le j-táanxel luʼumiloʼoboʼ unaj k-ojéeltik bix le tuʼux u taaloʼoboʼ yéetel k-kʼaj óoltik le baʼaxoʼob suuk u beetaʼaloʼ. Maʼ xaaneʼ teʼ Adoración ich Familiaoʼ jeʼel u páajtal k-kaxtik baʼax suuk teʼ luʼum tuʼux u taal jujuntúul máaxoʼob yanoʼob t-múuchʼuliloʼ wa teʼ territoriooʼ. Uláakʼ bix jeʼel k-eʼesik utsil tiʼ le j-táanxel luʼumiloʼoboʼ letiʼe k-invitartikoʼob janal t-otochoʼ. Jéeobaeʼ tsʼoʼok u jeʼekʼabtik «u joonajil le fe tiʼ le j-táanxel luʼumiloʼo[boʼ]», le oʼolal toʼoneʼ kʼaʼabéet xan k-jeʼekʼabtik u joonajil k-otoch «tiʼ le sukuʼunoʼob yéetel le kiikoʼob» táanxel luʼumiloʼob yanoʼob t-múuchʼuliloʼ (Bax. 14:27; Gal. 6:10; Job 31:32).

¹⁷ Wa k-máansik tiempo yéetel le sukuʼunoʼob táanxel luʼumiloʼoboʼ yaan k-tsʼáaik  cuenta yaʼab baʼax ku beetkoʼob utiaʼal u suuktal u kuxtaloʼob teʼ tuʼux binoʼob kajtaloʼ. Maʼ xaaneʼ yaan k-ilkeʼ kʼaʼabéet u yáantaʼaloʼob u kanoʼob le idioma k-tʼankoʼ. Jeʼel xan u páajtal k-áantkoʼob u kaxtoʼob junpʼéel naj utiaʼal u kajtaloʼobeʼ bey xan u kaxtoʼob meyajeʼ. Wa k-beetik beyaʼ jach yaʼab áantaj ken k-tsʼáatiʼob yéetel letiʼobeʼ yaan u kiʼimaktal u yóoloʼob (Pro. 3:27).

18. ¿U modos máax unaj u seguertik le j-táanxel luʼumiloʼoboʼ?

¹⁸ K-ojleʼ le sukuʼunoʼob táanxel luʼumiloʼoboʼ yaan u beetkoʼob tuláakal le ku páajtal utiaʼal u kuxtaloʼob jeʼex suuk teʼ tuʼux binoʼob kajtaloʼ. Bey tu beetil Rutoʼ, letiʼeʼ tu yeʼesaj ku chʼaʼik en cuenta le baʼax suuk u beetaʼal teʼ luʼumil tuʼux yanoʼ tumen tu kʼáataj permiso utiaʼal u meentsʼul (Rut 2:7). Letiʼeʼ maʼ tu tuklaj wa yaan u derechoil tiʼ utiaʼal u beetkiʼ bey xan wa deporsi kʼaʼabéet u yáantaʼal tumen u maasiliʼ. Tsʼoʼoleʼ tu séebaʼanil tu tsʼáaj u diosboʼotikil úuchik u tratartaʼal maʼalobil (Rut. 2:13). Wa le sukuʼunoʼob táanxel luʼumiloʼob ku yeʼeskoʼob le modos anchaj tiʼ Rutoʼ, yaan u yáantaj utiaʼal ka tratartaʼakoʼob maʼalob tumen le sukuʼunoʼoboʼ bey xan tumen uláakʼ máakoʼob.

19. ¿Baʼaxten unaj k-eʼesik utsil tiʼ le j-táanxel luʼumiloʼoboʼ?

¹⁹ Toʼoneʼ jach kiʼimak k-óol yoʼolal le utsil ku yeʼesik Jéeoba tiʼ tuláakal máakoʼ yéetel ikil u chaʼik u kaanbal máak tiʼ le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ. Maʼ xaaneʼ le j-táanxel luʼumiloʼoboʼ teʼ tuʼux kajaʼanoʼob kaʼachoʼ maʼ béeychaj u kaanbaloʼob tiʼ le Bibliaoʼ mix u muchʼkubaʼob yéetel u kaajal Jéeobaiʼ. Pero beora ku páajtal u muchʼkubaʼob t-éeteloʼ kʼaʼabéet k-eʼesik utsil tiʼob yéetel k-beetik u yuʼubikoʼob yaabiltaʼanoʼob tumen le múuchʼuliloʼ. Maʼ xaaneʼ maʼ tu páajtal k-tsʼáaiktiʼob taakʼin wa uláakʼ baʼaloʼobiʼ, chéen baʼaleʼ unaj k-eʼesik utsil tiʼob tumen ken k-beeteʼ k-eʼesik yaabilaj «jeʼex u beetik Dioseʼ» (Efe. 5:1, 2). Le oʼolaleʼ koʼoneʼex beetik tuláakal le ku páajtal utiaʼal k-eʼesik utsil tiʼ le j-táanxel luʼumiloʼoboʼ.