Tuláakloʼon k-kʼáat k-ojéelt bix kun bin tiʼ toʼon bey xan tiʼ le máaxoʼob k-yaabiltmoʼ. Yaan horaeʼ k-tuklik: «¿Maas wa maʼalob bix kun kuxtal in paalal? ¿Yaan wa u xuʼulsaʼal le yóokʼol kaabaʼ? ¿Yaan wa baʼax jeʼel u páajtal in beetik bejlaʼa utiaʼal ka xiʼikten utsileʼ?». Máakeʼ suuk u tuklik le baʼaloʼobaʼ tumen beetaʼaniliʼ utiaʼal u kuxtal ich jeetsʼel óolal, toj óolal yéetel kiʼimak óolal. Wa ka páajchajak k-ojéeltik jach baʼax ku taal u kʼiineʼ jeʼel u páajtal k-líiʼsikbaeʼ.

¿Jeʼel wa túun u páajtal k-ojéeltik baʼax ku taal u kʼiineʼ? Le máaxoʼob suuk u yaʼalikoʼob baʼax ku taal u kʼiinoʼ yaʼab u téeneleʼ maʼ tu béeytal baʼax ku yaʼalikoʼob. Baʼaleʼ ku yaʼalaʼaleʼ Dioseʼ jeʼel u páajtal u yaʼaliktoʼon jach baʼax ku taal u kʼiineʼ. Teʼ Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Líikʼbal tu yáax chuuneʼ kin waʼalik baʼax ku taal tu tsʼook kʼiin; kin waʼalik baʼax ku taal u kʼiin maʼiliʼ úuchkeʼ» (Isaías 46:10). ¿Jaytéen tsʼoʼok u béeytal le baʼax ku yaʼalikoʼ?

¿Baʼaxten unaj a wojéeltik jaytéen tsʼoʼok u béeytal le profecíaʼob tu yaʼalaj Dios úuchjeakiloʼ? Tukulte: wa juntúul máak mantatsʼ ku béeytal baʼax ku yaʼalik yoʼolal bix kun máan kʼiineʼ, ¿máasaʼ tuláakʼ kʼiineʼ jeʼel a wuʼuyik baʼax ken u yaʼaleʼ? Bey túun xanoʼ, wa ka a wojéelt yaʼab u téenel tsʼoʼok u yúuchul le baʼax u yaʼalmaj Diosoʼ, jeʼel xan a wuʼuyik baʼax ku yaʼalik kun úuchul ichil a kuxtaleʼ.

U XUʼULSAʼAL JUNPʼÉEL NOJ KAAJ:

Wa ka aʼalaʼak yaan u xuʼulsaʼal junpʼéel noj kaaj úuch yanak u páajtalil, yéetel ka úuchuk jach jeʼex aʼalaʼabikoʼ, ¿máasaʼ jeʼel u beetik u jaʼakʼal u yóol máakeʼ? Dioseʼ jach letiʼe baʼax tu beetoʼ: tu chiʼ juntúul profetaeʼ tu yaʼalaj yaan u xuʼulsaʼal u kaajil Nínive (Sofonías 2:13-15). ¿Baʼax u tsʼíibtmaj le historiadoroʼob tu yoʼolal leloʼ? Teʼ siglo 7 táanil tiʼ Cristooʼ, kex quince  jaʼab aʼalaʼak le profecíaoʼ, le babilonioʼob yéetel le medoʼoboʼ baʼatelnajoʼob tu contra Níniveeʼ ka tu xuʼulsoʼob. Tsʼoʼoleʼ Dioseʼ u yaʼalmiliʼeʼ le kaajoʼ «bíin [suʼutuk] x-tokoy tikin luʼumil». ¿Béeychaj wa xan leloʼ? Béeychaji. Kex le noj kaaj yéetel u baʼpachil ku chukik kex 518 kilómetros cuadradoseʼ mix máak kajlaj tu kaʼatéeniʼ, láaj xuʼulsaʼab jeʼex u yaʼalmil Diosoʼ. Chéen wíinikeʼ ¿tsʼoʼok wa kaʼach u béeytal u yaʼalik jach bix kun úuchul le baʼaloʼobaʼ?

U TÓOKAʼAL U BAAKEL MÁAKOʼOB:

¿Máax jeʼel u yaʼalik —trescientos jaʼab u bin u yúuchul— u kʼaabaʼ le máax kun tóokik u baakel máakoʼob yóokʼol junpʼéel altar, u chʼiʼibal, yéetel u kʼaabaʼ le kaaj tuʼux ken u beetoʼ? Wa ka yanak juntúul máak ka u yaʼal junpʼéel baʼal beyaʼ yéetel ka béeychajkeʼ jach jeʼel u famosotaleʼ. Juntúul u profeta Dioseʼ tu yaʼaleʼ «tiʼ u chʼiʼilankabil Davideʼ bíin síijik juntúul chan paal, bíin u kʼaabaʼint Josías», yéetel tu yaʼaloʼobeʼ ‹bíin u tóok u baakel máakoʼob› yóokʼol junpʼéel altar tu kaajil Betel (1 Reyes 13:1, 2). Ka máan óoxpʼéel sigloeʼ, tiʼ u chʼiʼibal Davideʼ anchaj juntúul rey tu kʼaabaʼtaj Josías, junpʼéel kʼaabaʼ maʼ jach suuk u chíikpajal teʼ Bibliaoʼ. Jach jeʼex aʼalaʼabikoʼ, Josíaseʼ tu yaʼalaj ka «jóoʼsaʼak le baakoʼob yaan kaʼach» ichil le muknaloʼoboʼ «ka tu tóokaj yóokʼol le [altar yaan Betel] utiaʼal u kʼaskúuntik[oʼ]» (2 Reyes 23:14-16). ¿Máasaʼ chéen yéetel u yáantaj Dios páajchaj u profetizartaʼal tuláakal le baʼaloʼobaʼ?

U XUUL JUNPʼÉEL IMPERIO:

Jeʼel u jaʼakʼal k-óol wa ka yanak juntúul máak ka u profetizart —yaʼab jaʼaboʼob u bin u yúuchul— u kʼaabaʼ le máax kun xuʼulsik junpʼéel tiʼ le luʼumoʼob maas yaan u páajtaliloʼoboʼ yéetel ka u yaʼal bix ken u beetiloʼ. Dioseʼ tu yaʼaleʼ juntúul máak ku kʼaabaʼtik Ciroeʼ yaan u xuʼulsik junpʼéel kaaj. Le máakaʼ yaan xan u jáalkʼabtik le judíoʼob palitsiltaʼanoʼoboʼ yéetel yaan u yáantkoʼob utiaʼal u jel líiʼskoʼob u temploʼob. Dioseʼ tu yaʼalaj xaneʼ Ciroeʼ yaan u beetik ka pʼáatak x-maʼ jaʼil u áalkab jaʼiloʼob Babilonia, yéetel yaan u pʼáatal jeʼekʼabil u joonajiloʼob utiaʼal u séeb chʼaʼabal le kaajoʼ (Isaías 44:27–45:2). ¿Béeychaj wa tuláakal le baʼax tu yaʼalaj Diosoʼ? Le historiadoroʼoboʼ ku yaʼalikoʼobeʼ jach tu jaajil chʼaʼab le kaaj tumen  Cirooʼ. Letiʼ yéetel u soldadoʼobeʼ tu beetoʼob u yáalkab táanxel tuʼux le jaʼoʼ, ka pʼáat minaʼan u jaʼil u yáalkab jaʼiloʼob Babilonia. Le soldadoʼoboʼ páajchaj u yookloʼob teʼ kaajoʼ tumen pʼaʼat jeʼekʼabil le joonajoʼoboʼ. Ciro túuneʼ tu jáalkʼabtaj le judíoʼoboʼ ka tu yaʼalajtiʼob jeʼel u páajtal u kaʼa líiʼskoʼob u temploil Jerusaleneʼ. Tsʼoʼoleʼ Ciroeʼ maʼatech u adorartik u Dios le judíoʼoboʼ (Esdras 1:1-3). ¡Chéen Dios páajchaj u yaʼalik bix kun úuchul tuláakal le baʼaloʼobaʼ!

Tsʼoʼok k-ilik óoxpʼéel baʼax úuch jach jeʼex u yaʼalmil Dioseʼ. Baʼaleʼ yaan uláakʼ tsikbaloʼob jeʼex leloʼ. Josué, juntúul joʼolpóop israelitaeʼ, tu yaʼalaj tiʼ le yaʼabkach máakoʼob ku nuʼuktikoʼ: «In kʼáat ka a wutsil kʼaj óolteʼex yéetel tuláakal a puksiʼikʼaleʼex bey xan yéetel tuláakal a wóoleʼex tsʼoʼok u béeychajal tuláakal baʼax tu séebchiʼitaj Yuumtsil. Mix junpʼéel u séebchiʼ pʼáat wa maʼ béeychajiʼ» (Josué 23:1, 2, 14). Le israelitaʼoboʼ maʼ páajchaj u yaʼalikoʼob wa maʼ beyiʼ. Baʼaleʼ ¿bix túun u beetik Dios utiaʼal ka béeychajak le baʼax ku yaʼalikoʼ? U naʼat Dioseʼ maas nojoch ke u naʼat wíinik. Lelaʼ jach kʼaʼabéet a wojéeltik, tumen yaan jujunpʼéel baʼaloʼob u yaʼalmaj Dios kun béeytaloʼob maʼ kun xáantal. Le nukuch baʼaloʼobaʼ yaan baʼax u yiloʼob yéetel a kuxtal.

Wíinikeʼ chéen ku páajtal u yaʼalik baʼax ku taal u kʼiin ken u xakʼalt baʼaxoʼob ku yaʼalik le cientificoʼoboʼ, baʼaxoʼob uchaʼantak, baʼaxoʼob suuk u yúuchul, wa ken áantaʼak tumen le espirituʼoboʼ. Ken tsʼoʼokok u yaʼalik baʼax kun úuchleʼ u suukileʼ ku kutal u yil baʼax kun úuchul (Proverbios 27:1).

Dioseʼ maʼ beyiʼ, tumen letiʼeʼ u yojel tuláakal baʼal. Letiʼeʼ jach ku naʼatik tiʼ baʼax chiinil u puksiʼikʼal wíinik yéetel wa u kʼáateʼ jeʼel u páajtal u yojéeltik baʼax ken u beet cada máak wa u túulisil junpʼéel kaajeʼ. Baʼaleʼ maʼ chéen leloʼ. Letiʼeʼ jeʼel u páajtal u controlartik yéetel u kʼexik jujunpʼéel baʼaxoʼob utiaʼal ka úuchuk jeʼex u yaʼalmiloʼ. Dioseʼ ku yaʼalik: «Le tʼaan ku jóokʼol tin chiʼoʼ, maʼ bíin kaʼa suunak tin wiknal wa maʼ u beet u meyajiʼ, [...] bíin xan u tsʼoʼokbes baʼax kin waʼalik» (Isaías 55:11). Jeʼex túun k-ilkoʼ yaan kʼiineʼ le baʼax ku yaʼalik Dios kun úuchloʼ letiʼe baʼax u tukultmaj u beetkoʼ. Yéetel lelaʼ ku kʼaʼajsiktoʼoneʼ mantatsʼ ku béeytal baʼax ku yaʼalik.

¿Yaan wa baʼax tsʼoʼok u yaʼalaʼal kun úuchul yaan yil yéetel a kuxtal bey xan u kuxtal le máaxoʼob a yaabiltmoʼ? Wa ka a wojéelt táan u náatsʼal junpʼéel chak ikʼaleʼ yaan a wilik baʼax ken a beet utiaʼal a kanáantkabaʼex. Láayliʼ bey jeʼel u páajtal a beetik yéetel le profecíaʼob ku yaʼalik le Bibliaoʼ. Dioseʼ u yaʼalmeʼ maʼ kun xáantaleʼ yaan u yúuchul junpʼéel nojoch baʼal yaan u kʼexik tuláakal le yóokʼol kaabaʼ. (Ilawil le cuadro « Baʼax u yaʼalmaj Dios kun úuchul».) Le baʼax kun úuchlaʼ junpuliʼ maʼ jeʼex le ku yaʼalik wíinikoʼ.

Maʼ xaaneʼ jeʼel a waʼalikeʼ: «Ojéelaʼaniliʼ baʼax kun úuchul way yóokʼol kaabeʼ». U jaajileʼ beyoʼ, tsʼíibtaʼan yéetel jeʼel u páajtal k-ojéeltik bix kun tsʼoʼokoleʼ. Dioseʼ ku yaʼalik teʼ Bibliaoʼ: «[Desde] tu yáax chuuneʼ kin waʼalik baʼax ku taal tu tsʼook kʼiin; [...] Teneʼ kin waʼalik: Bíin béeychajak [baʼax in tukultmaj]; teneʼ kin beetik tuláakal baʼax kin tsʼáaikinba in beete» (Isaías 46:10). Teech yéetel a láakʼtsiloʼobeʼ jeʼel u yantalteʼex junpʼéel jatsʼuts kuxtal teʼ kʼiinoʼob ku taaloʼoboʼ. Kʼáat tiʼ u j-jaajkunajoʼob Jéeoba baʼax ku yaʼalik le Biblia jach taʼaytak u yúuchloʼ. U j-jaajkunajoʼob Jéeobaeʼ maʼ j-meenoʼobiʼ, mix j-jóoʼsaj suerteʼobiʼ, mix profetaʼobiʼ. Letiʼobeʼ teʼ Biblia ku xokikoʼob baʼax táan u beetik Dios utiaʼal ka xiʼiktoʼon utsil teʼ kʼiinoʼob ku taaloʼoboʼ yéetel jeʼel u páajtal u yeʼeskoʼob techeʼ.