•  ¿Suuk wa a beetik yaʼab baʼaloʼob tiʼ junpʼéeliliʼ súutukil?

•  ¿Jach wa tu jaajil ku béeytal u beetaʼal yaʼab baʼaloʼob tiʼ junpʼéeliliʼ súutukil?

•  Maas maʼalob ka a beet beyaʼ

•  Baʼax ku yaʼalik uláakʼ paalaloʼob

 Techeʼ ¿uts wa ta tʼaan a beetik yaʼab baʼaloʼob tiʼ junpʼéeliliʼ súutukil? Wa beyoʼ tsʼoʼok a lúubul tiʼ le multitasking wa multitareaoʼ. Yaʼab máax tuklikeʼ le máaxoʼob síijoʼob tu épocail le tecnologíaoʼ maas fáciltiʼob u beetkoʼob yaʼab baʼaloʼob tiʼ junpʼéeliliʼ súutukil, pero le máaxoʼob todavía táan u kanik u usartoʼob le tecnologíaoʼ ku maas difíciltaltiʼob. ¿Jach wa tu jaajil beyoʼ?

 ¿JACH WA JAAJ?

•   Le multitasking wa multitareaoʼ jach ku yáantik máak u séeb tsʼoʼoks baʼaxoʼob ku beetik.

•   Wa ku suuktal a beetkeʼ yaan u maas maʼalobtal a beetik.

•   Le paalaloʼoboʼ maas fácil u beetkoʼob multitasking ke le máaxoʼob tsʼoʼok u chan yantal u jaʼabiloʼoboʼ.

 Wa ta tuklaj jaaj kex junpʼéel tiʼ le óoxpʼéel baʼaloʼobaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ tsʼoʼok a lúubul tiʼ le multitaskingoʼ.

 A tuklikeʼ, ¿jeʼel wa u páajtal a beetik kaʼapʼéel baʼal tiʼ junpʼéeliliʼ súutukileʼ? Yaan baʼaloʼobeʼ jeʼel u páajtal a beetik beyoʼ. Maʼ xaaneʼ mientras táan a wuʼuyik paaxeʼ jeʼel xan u béeytal a limpiartik a wotocheʼ.

 Pero wa taak a beetik kaʼapʼéel baʼal tuʼux ku kʼaʼabéettal a concentrarkabaeʼ maʼ xaaneʼ maʼ tun jóokʼol jach maʼalob jeʼex a tuklikeʼ. Juntúul x-chʼúupal ku kʼaabaʼtik Katherineeʼ ku yaʼalikeʼ wa ka lúubul tiʼ le multitaskingoʼ «seguro yaan a kʼaskúuntik le baʼaxoʼob ka beetkoʼ».

 Calebeʼ ku yaʼalik: «Le táan in tsikbal yéetel in amigooʼ kʼuchten junpʼéel mensaje jach kʼaʼabéet in núukik. Tin wilaj in núukik le mensaje mientras táan xan in tsikbal yéetel in amigooʼ, pero u jaajileʼ mix junpʼéel béeychaj in beetik jach tubeeliʼ».

 Sherry Turkle, juntúul máax yaʼab baʼax u yojel yoʼolal bix u afectartaʼal máak tumen le tecnologíaoʼ, ku yaʼalikeʼ le máaxoʼob ku beetkoʼob yaʼab baʼaloʼob tiʼ junpʼéeliliʼ súutukiloʼ ku tuklikoʼobeʼ yaan u jóokʼol maʼalobil tiʼob, pero u jaajileʼ mientras maas yaʼab baʼax ku beetik máakeʼ maas maʼ tu concentrarkuba. Letiʼeʼ ku yaʼalik xaneʼ kéen u beet máak jejeláas meyajoʼob tiʼ junpʼéeliliʼ súutukileʼ, le cerebrooʼ ku káajal u yaʼaliktoʼon «jach maʼalob le baʼax táan k-beetkoʼ pero u jaajileʼ chéen táan u tuskoʼon». a

 Tamaraeʼ ku yaʼalik: «Yaan kʼiineʼ le táan in tsikbal yéetel in amigaoʼ kin jáan túuxtik junpʼéel mensaje, según teneʼ maʼalob baʼax kin beetik. Pero kéen tsʼoʼokkeʼ kin tsʼáaik cuenta yaanal baʼax tin waʼalaj yéetel yaanal baʼax tin tsʼíibtaj teʼ mensajeoʼ».

 Le máaxoʼob beetik yaʼab baʼaloʼob tiʼ junpʼéeliliʼ súutukiloʼ istikyaj u tsʼoʼoksikoʼob baʼax ku beetkoʼob. Por ejemplo wa táan u beetik u tareaʼobeʼ maas ku xáantal táan u tsʼoʼoksikoʼob. Tsʼoʼoleʼ yaan horaeʼ yaan u kʼaʼabéetchajal u kaʼa jóoʼskoʼob tiempo utiaʼal u yutskíintikoʼob le baʼax kʼaschajoʼ.

 Thomas Kersting, juntúul psicólogoeʼ ku yaʼalik: «Tukleʼ u cerebro máakeʼ bey jeʼex junpʼéel cajón tuʼux jeʼel u páajtal a tsʼapik tubeel jejeláas baʼaloʼobeʼ, pero u cerebro le máax ku lúubul tiʼ le multitaskingoʼ bey jeʼex junpʼéel cajón xaʼaxaʼakʼ tuláakal baʼax yaneʼ». b

 Teresaeʼ ku yaʼalik: «Mientras maas yaʼab baʼaloʼob ka beetik tiʼ junpʼéeliliʼ súutukileʼ maas seguro yaan baʼax maʼ tun jóokʼol tubeel, tu tsʼookeʼ yaan u maas yaʼabtal a meyaj yéetel maas yaʼab tiempo ken u bistech a tsʼoʼoksik».

•   Concentrartaba tiʼ baʼax ka beetik. K-ojel maʼ fácil u beetaʼaliʼ, maases wa tsʼoʼok u suuktaltech a beetik yaʼab baʼaloʼob tiʼ junpʼéeliliʼ súutukil, jeʼex a xook yéetel a túuxtik mensajeʼob. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ kʼaʼabéet u yilik máak máakalmáak le baʼaloʼob maas kʼaʼanaʼantakoʼ (Filipenses 1:10). Yaan baʼaloʼobeʼ maʼ jach kʼaʼanaʼan u jáan beetaʼaloʼobiʼ, pero yaan baʼaloʼobeʼ jach kʼaʼanaʼan u jáan tsʼoʼoksaʼaloʼob. Suukchajak a wilik máakalmáak le maas kʼaʼanaʼanoʼ yéetel concentrartaba a tsʼoʼokse.

   Maríaeʼ ku yaʼalik: «U cerebro máakeʼ bey jeʼex juntúul chan paal séeb u distraer yéetel ku beetik chéen le baʼax u kʼáatoʼ, le oʼolal unaj a waʼalik tiʼ a cerebro baʼax unaj u beetik».

•   Controlart bix u meyajtech le baʼaxoʼob yaantechoʼ. Le táan a xookoʼ, ¿ka wuʼuyik wa jach taak a báaxtik a celular? Wa bey u yúuchultechoʼ maas maʼalob ka a tsʼáa a celular yaanal tuʼux. Tup le televisiónoʼ yéetel ilawil maʼ a wokol ta redes sociales. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Meyajnakteʼex maʼalob le tiempo pʼaatalteʼexoʼ» (Colosenses 4:5).

   Onyaeʼ ku yaʼalik: «Teneʼ in beetmaj junpʼéel lista tiʼ le meyajoʼob kʼaʼabéet in beetkoʼ, cada ken in tsʼoʼoks junpʼéeleʼ kin tachartik yéetel kin máan tiʼ le ku segueroʼ. ¡Jach jatsʼuts in wilik in beetik beyoʼ!».

•   Chʼenxikint le máax yéetel ka tsikbaloʼ. Le táan a tsikbal yéetel wa máaxoʼ jach ilawil maʼ a báaxtik a celular, eʼes importante a wuʼuyik baʼax ku yaʼalaʼaltech. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ unaj k-tratartik u maasil jeʼex k-kʼáat ka tratartaʼakoʼoneʼ (Mateo 7:12).

   Davideʼ ku yaʼalik: «Yaan horaeʼ taak in tsikbal yéetel in wíitsʼin pero letiʼeʼ maʼ tu beetik in cuentail tumen chéen táan u báaxtik u celular. ¡Jach ku molestarken! Pero ku kʼaʼajalteneʼ yaan horaeʼ bey xan in beetkoʼ».