RAGO Poso rogo gu garã nangia 1520, aboro Meaux, nga wiri tooni gbata du pati gu bagbata nga Paris, aarengbanga ka ida kuti gupai i agihe ni gu uru re Kanisa yo te. I adegetuyo kuti geda Wene Pangbanga rogo fugoyo yo​—French [Faransée] kuba Latin [pa-Tiriani]!

Gu basa Ziazia Kekeapai naadu kugii gipai re angia, Jacques Lefèvre d’Étaples (Latin, Jacobus Faber Stapulensis), ake gupai kusa fu mbembedi bakureako nga: “Mo berẽnga kina pa wai du Mbori na nyemu ka sa agu aboro du payo kusende rogo kura arago tipa i idi na Fugoko.”

Ti gu regbo re, gu Kanisa Nga ga Katoriko na agu abawisigipai tipa agu aida nga ga apambori nadu Paris yo aidanga i mangisunge na gu sasa fugo Baibiri naadu rogo gu fugo dungu aboro aapehe te. Ginipai nasa Lefèvre tipa ko sa Baibiri ku rogo French [Faransée]? Na wai du ko arengbe ka undo agi aboro re tipa i rugutiyo na Fugo Mbori?

Mbata fu, Lefèvre da ni basafugo Ziazia Kekeapai, ko aima fu tiko tipa ka wisigopai dudunguro tipa raka na tipa agu aida nga ga apambori. Ko aye ka bi gupai nga, i aima aria rogo gu kuru kekeapai yo nga ga Ziazia Kekeapai na dungu aingahe ki ima du rogoho yo. Wa ko aata tipa gu ndikidi arengo naadu rogo kuru kekeapai yo, ko atona ka wirikapai gbe rogo Baibiri nga ga gu Kanisa Nga ga Katoriko naadu rogo pa-Tiriani.

Pa wisigo ko Ziazia Kekeapai wa gere asako ko da kuti gu digisopai nga “wirika bangua arengo nisaha naye na gu ngbarago ngba ki susi.” Sidu tie, Lefèvre ambu wisigopai dudunguro tipa raka na ki fu tiko na omeko dunduko tipa sa Ziazia Kekeapai.

Rogo 1509, Lefèvre akusi apapara gu buku nga ga Atambuahe ni bakiakia bisue ku rogo pa-Tiriani, * kodihe na agu apaparaha ko amangi ariapai rogoho. Ko aadunga wa agu bawisigipai tipa agu aida nga ga apambori naadu ti gu regbo re te, ko amangi asadatise gbe tipa ka rugatiko na “ndikidi” rogo gu kekeapai du rogo Ziazia Kekeapai. Gu gene ko aasaka rogo Ziazia Kekeapai rogoho aima ngba ti kura wene abawiriki Ziazia Kekeapai.​—Oni bi gu sanduki nga “ Gu Boro Katoriko Nambakadi Gene Tipa Manga Aariapai Rogo Pambori.”

Wa i avunguko ni kina boro Katoriko, Lefèvre aima ida kuti gupai nga tipa aboro mangi aariapai rogo pambori, si naida i yugu Ziazia Kekeapai fu agu aboro du na payo kusende. Ono wai ka agi aboro re arengbe ka gbia undo ti Ziazia Kekeapai ti gu regbo gi kekeapai re adu gbe kina rogo pa-Tiriani?

Ga Lefèvre bakere nyemuse tipa Fugo Mbori asako ko diberã tipa ka manga ome tipa badungu aboro du na Ziazia Kekeapai beyo. Tipa ka du na diabese rogo gipai re, rogo Banzinga 1523, ko akusi Kitabu Wene Pangbanga rogo Faransée nga gu naadu na apaparaha ue. Gi rukutu Ziazia Kekeapai re adu na genoho kusende ti geno bakere Ziazia Kekeapai​—gipai re asaha  taata fu agu aboro gene aadunga beyo ya tipa i rengbe ka gbia Ziazia Kekeapai.

Agi aboro re aye ka yugo gayo ngbarago ni basa. Akumba na adee adu na ngbarago ka geda afugo Yesu rogo kina boro fugoyo yo, si ki sa gupai nga gu bambataha i akusi bangehe adu nga 1,200 aima nyasa tifuo bete adiwi gbua.

Ti tonatona gi kitabu re, Lefèvre asaki gupai nga ko asa agi akitabu re ku rogo Faransée tipa gu “taata aboro” du rogo kanisa “rengbe ka rugatiyo na kina bangisa rengo wakina agu aboro naadu na Ziazia Kekeapai rogo pa-Tiriani.” Ono ginipai nasa Lefèvre tipa ko du na bakere nyemu ka undo taata aboro tipa i ye ka rugatiyo na gupai du rogo Ziazia Kekeapai yo?

Lefèvre aima rugatiko na wai gu yugopai nga ga aboro adu na sangbanaha kurii gu Kanisa Nga ga Katoriko. (Marako 7:7; Akorosaio 2:8) Ko aima ida kuti gupai nga regbo ima da tipa “i tungusi Wene Pangbanga rogo zegino dunduko tipa ka i nangingo aboro berewe na gu zire aida nga ga aboro ya.”

Lefèvre aasadi tiko nyanyakii ka nyasa riipa agu akango nangia ga agu aboro naabisira pa sa Ziazia Kekeapai ku rogo Faransée. Ko akusi pa gayo biriki, nipe ko gupai nga: “Wai du rengbe yo ka yugopai fu aboro tipa i ka kuti agu apai dunduko Yesu azinahe tipaha ka si du nga i aidanga ka sa agu aboro du na payo kusende rengbe ka geda Kitabu Wene Pangbanga rogo fugoyo yo te?”​—ARomo 10:14.

 Kurapai naye ka du berewe nga, bawisigipai tipa agu aida nga ga apambori rogo gu bakere ba wirikapai naadu Paris yo​—rogo gu rago nga Sorbonne​—aasadi ka rugusa ga Lefèvre sunge. Rogo Buza 1523, i aká agu asasa afugo Ziazia Kekeapai dunduko naadu rogo gu kura afugo gbiati agu apai aboro aagumbaha tipaha, na kini bihe nga “si angbanga tipa pambori te.” Ka gu Bakindo nangia ga French ko nga Francis gu bambata ko aarimisongo tiko ku rogo gupai re ya, ka i abi Lefèvre ni basamungu kuti ndikidi pambori.

Lefèvre aambunga agu apai aboro aapekaha tipa si gbe berãko kusayo ti gako sunge nga sa Ziazia Kekeapai te. Fuo nyasa ko gu papara Ziazia Kekeapai du rogo pa-Giriki (i naayambaha nga Vovo Ndika) rogo gu garã nangia 1524, ko akusi gu kitabu nga ga Atambuahe rogo Faransée tipa gupai nga aidipase rengbe ka manga kparakpee na “bakere futise na kpotoyo yo dunduko.”

Abawisigipai tipa agu aida nga ga apambori rogo gu rago nga Sorbonne atona nibasa ka wisigo agu apai Lefèvre asaha sirisiri. I aru ndiko nga i zo gi sasa Vovo Ndika re gbaiga, na ki ká gu kura kekeapai nga “si nasongoda gu ziree ida nga ga Luther.” Ho i ayambu ko ni tipa ka sasanako tipa gako ida, Lefèvre adiberã ka “onga kii” ki zubo ku Strasbourg yo. Yo du ko atona ka ndu kumbatayo ni na gako sa Ziazia Kekeapai. Wa si avura du nga aboro aabi gupai ko amangihe re ni pa mungo, ko aima ida kuti gupai nga gere nangia gu wene gene tipa ka karagapai fu agu aboro naadunga na tambuahe tipa gu rengo du rogo Ziazia Kekeapai yo ya, nga du wakina “mbia fongo.”​—Matayo 7:6.

Mbembedi kuti garã sa tifuo ko mere, Bakindo Francis gu bambata ko amoi Lefèvre ko niyugupai fu wiriko garãko adu biama nangia Charles. Gi sunge i afuhe fuko re aima undoko tipa ko digisi gako sunge nga ga sa Ziazia Kekeapai. Rogo gu garã nangia 1530, i akusi gako bambata Baibiri nabaha rogo gu gbata nadu kusayo ti gu ringara nga France, rogo gu rago nga Antwerp, mbiko gu bazogo nangia Charles V * naidihe.

Rogo gako raka nabaha dunduko, Lefèvre adu na gu maabangirise nga apambori nika mbu sino atitase na ki karaga tiyo kuti gu ndikidi inohe du rogo Ziazia Kekeapai yo. Ko aidi kuti gupai nga “akristano dunduko du na rengo beyo tipa ka geda Ziazia Kekeapai na kini wirikihe nitiyo.” Si nga gu ndupai nasako tipa ko mangi bakere asadatise tipa ka sa aboro dunduko i rengbe ka gbia Ziazia Kekeapai. Wa vura duhe nga, gu gako nyemupai naadu tipa apambori mangi ariapai aamanganga te, gu rengo duho nga Lefèvre​—ko akpinyemu rungorungo aboro rugu tiyo na Fugo Mbori.